Бидэнтэй нэгд

Нийгэм

Д.Оюунчимэг: Монгол хүний дархлаа бусад орны иргэдээс онцлог байгаа нь хэрэглэж буй хоол хүнстэй холбоотой

Нийтэлсэн

Анагаах ухааны доктор, профессор Д.Оюунчимэгтэй ярилцлаа.

-Та Монголын анагаах ухаан, судалгаа шинжилгээний салбарт олон жил ажиллажээ. Тэр тухайгаа уншигчдад товчхон танилцуулахгүй юу?

-Би Анагаах ухааны дээд сургуулийн эмчилгээний ангид 1973 онд элсэн орж, 1980 онд төгссөн.  Тэр цагаас хойш тасралтгүй Монголын анагаах ухааны салбарт 40 гаруй жил ажиллаж байна.  Ажлын гараагаа их хэцүү салбараас эхэлсэн байдаг.  Хувь тавилангаар Гомбо хэмээх  мундаг багштай учирч ажлын дадлага, туршлагаас суралцсан даа. Шүүх эмнэлэг буюу Улсын эмгэг анатомийн товчоонд хуваарилагдаж байсан. Их онцгой объект байлаа.  Нас барсан хүнд задлан шинжилгээ хийдэг газар учраас баргийн хүн очихгүй. Би тэнд дөрвөн жил ажилласан. Тэнд ажилласан дөрвөн жил миний дараа дараагийн ажилд маш том суурь болсон. Өдий зэрэгтэй яваа минь ажлын гараагаа зөв тавьсантайгаа холбож боддог доо.   Би  Монголын эмгэг анатомийн эмэгтэй эмч нарын эхний тавд багтдаг.  Улмаар  Барилгачдын  нэгдсэн эмнэлэгт дотрын эмч, амбульторын эрхлэгчээр ажилласан. 1990 оноос 2001 он хүртэл  Сүхбаатар дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг, Чингэлтэй дүүргийн эрүүл мэндийн хоёрдугаар төвийн Ерөнхий эмч, амбульторын даргаар ажилласан.  2001 оноос  Улаанбаатар хотын эрүүл мэндийн газарт мэргэжилтэн, Улаанбаатар хотын Баянзүрх дүүргийн Тамгын газарт Эрүүл мэндийн асуудал хариуцсан түшмэл, улмаар Хавдар судлалын үндэсний төвд Эрдэм шинжилгээ, сургалт хариуцсан албаны даргаар ажилласан. Одоо Анагаах ухааны  “Этүгэн” их сургуульд багшилж байна. Энэ хугацаанд судалгаа шинжилгээний томоохон төсөл хөтөлбөрүүд болох Мянганы сорилтын сангаас явуулсан хоёр жилийн төсөл хөтөлбөр, Япон Монголын хамтарсан судалгаа шинжилгээний төсөл хөтөлбөр, Хавдар судлалын үндэсний төвөөс хэрэгжүүлсэн төсөл хөтөлбөр, Монгол Улсын Эрүүл мэндийн яамнаас сүүлийн 30 гаруй жил хэрэгжүүлсэн олон судалгаа шинжилгээний ажилд биечлэн оролцож байсан.

-Та хүний дархлаа, биеийн онцлогийн талаар олон судалгаа шинжилгээний ажилд оролцсон хүний хувьд монгол хүний биеийн онцлог тэр дундаа дархлааны тухай ярихгүй юу?

-1990-ээд оны үед нийгмийн шилжилт, улс төрийн хямралаас шалтгаалан Монгол Улсад  хоол хүнс, эд материал маш дутмаг байлаа. Нийт хүн амын дунд өлсгөлөн, ядуурал ихтэй, өрхийн амьжиргаа маш доогуур байсан цаг үе. Тухайн үед монгол хүүхдүүдийн өлсгөлөн, хоол тэжээлийн дутагдал, дархлааны асуудлыг Монгол Улсын Эрүүл мэндийн яамнаас олон улсын эрдэмтдийн багтай хамтран судалсан.   Сонирхолтой нь тэр хэцүү цаг үед манай судалгааны үр дүнгээр  Монгол Улсад хоол тэжээлийн дутагдалтай хүүхэд  огт байхгүй байсан нь их сонин.  Олон улсын эрдэмтдийн баг судалгааны өмнө хэлэхдээ танай хүүхдүүд жимс ногоо  огт идэхгүй юм.  Зөвхөн  мах гурилаар хооллож байна.  Энэ нь хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэй гэж үзэж байсан.  Гэвч  судалгааны явцад тэжээл, эрдэс бодисын дутагдалд орсон хүүхэд гараагүй.  Судалгааны багийнхан их гайхаж байсан л даа. Монголын мах, хөрсөнд нь ургасан улаанбуудай хоёр тэр чигээрээ л амин дэм юм байна гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн. Хоёрхон төрлийн хоолтой юм шиг атлаа олон амин дэмийг  тэндээс авч чаддаг гэдэг үр дүнд хүрээд буцсан даа. Үүнтэй адил Монголын алдарт эрдэмтэн Ренчинбямбааюу гуай  “ Гадныхан сайндаа л 20-оод төрлийн жимс ногоо идэж байгаа. Харин  бид малынхаа махнаас 500 гаруй нэр төрлийн өвс, ургамал иддэг” гэж байлаа.  Энэ л шүү дээ.

Сургуулиа төгсөөд Шүүх эмнэлэг буюу Улсын эмгэг анатомийн товчоонд хуваарилагдаж байсан.  Нас барсан хүнд задлан шинжилгээ хийдэг газар учраас их онцгой объект байлаа.  Тэнд ажилласан дөрвөн жил миний дараа дараагийн судалгаа шинжилгээний ажлуудад маш том суурь болсон гэж боддог. 

-Тэгэхээр хоол хүнс дутмаг тэр хэцүү цаг үед тэжээлийн дутагдалд ороогүй шалтгааны талаар та ярихгүй юу?

-Шуудхан хэлэхэд мах. Тэр дундаа адууны махыг би нэрлэнэ. Адууны махны ашиг тус  маш өндөр.   Илчлэг чанар 2886-3000 ккал, өөх нь ханаагүй тосны хүчлээр баялгаас гадна махны найрлагад хүний бие махбодод онц чухал хэрэгтэй глютамины болон хялбар байгуулалт бүхий альбумин, глобулин, миогений бүлэг уураг 16.2 хувь  агуулдаг.  Тиймээс хүний биед шим тэжээлтэй, шингэц сайтай байдаг. Мөн адууны мах нь хонь, үхрийнхийг бодвол чийг ихтэи. Усанд уусдаг витамин, амин дэмийн хувь их агуулдгаараа маш онцлог.  Мөн халуун чанартай тул  олон төрлийн вирусыг устгах, ханиад томууг намтгах, хүний биеийн дархлааг дэмжих, судсан дахь холестеринийг цэвэрлэх  болон бусад төрлийн өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, анагаах чадалтай хүнсний бүтээгдэхүүн юм. Тиймээс хүнс, тэжээлийн дутагдалтай тэр хэцүү цаг үед монгол хүн, тэр дундаа хүүхдүүд мах махан бүтээгдэхүүний ач тусаар хүнс, тэжээлийн дутагдалд оролгүйгээр даван гарсан, туршлага, түүх монголчууд бидэнд байгаа.

-Одоо монгол хүний дархлааны асуудал ид яригдаж байна.  Ялангуяа, адууны мах дархлалын системд сайнаар нөлөөлж байна гэдэг. Энэ тухай тайлбарлахгүй юу?

– Адуу гэдэг амьтан өөрөө цөсгүй. Цөс гэдэг эрхтэн нь биеийн өөх тосыг задлах үүрэгтэй. Тэгэхээр цөсгүй учраас  адууны мах нь өөрөө өөх тосыг амархан задалдаг фермент агуулдаг юм байна. Тиймдээ ч адууны мах маш их калорыг агуулдаг атлаа ашиг тустай уураг ихтэй.  Энэ нь хүний биед их амархан шингэдэг,өөх тос нь ч тэр чигтээ хөнгөн бүтэцтэй, ашигтай өөх тос байдаг.   Царцдаггүй, бид махаа идчихээд хүйтэн  ус уухад яадаг үгүй байдаг нь ийм учиртай.  Мөн хүний судасны хананд очоод наалддаггүй, судасыг уян хатан болгож зөөлрүүлэхээс  гадна судсан дахь холестериныг цэвэрлэдгээрээ маш онцлог. Түүнчлэн адууны мах их усархаг бүтэцтэй учраас усанд уусдаг витаминуудыг агуулсан байдаг. Витаминуудыг усанд уусдаг, тосонд уусдаг гэж хоёр ангилдаг.  Тэгвэл усанд уусдаг нь адууны маханд ихээр агуулагддаг байх нь.    Тиймээс хүний биед тэр чигтээ эм болж шингэдэг  мах л даа.   Энэ нь цаашлаад адууны махаа иддэг монгол хүний дархлаанд сайнаар нөлөөлөөд байгаа юм.  Үүнийг дан ганц манайх ч биш зарим оронд дээд зэрэглэлийн тусгай хүнсээр аль хэдийнэ хүлээн зөвшөөрөөд хэрэглэж байна. Манай адууны махыг ч экспортод гаргаад эхэлсэн.

-Дэлхий дахинд коронавирусын халдвар гарч, нөхцөл байдал нэлээд хүнд байна.  Монгол Улсад нэлээд хожуу буюу саяхнаас бүртгэгдлээ.  Үүнийг зарим хүн адууны мах хоол хүнсэндээ хэрэглэдэгтэй ч холбож тайлбарлаж байв. Та энэ асуудалд ямар байр суурьтай байна вэ?

– Тийм ээ.  Монгол Улсад дэлхий дахинд короновирус бүртгэгдсэнээс хойш нэг жил гаруй хугацааны дараа дотооддоо халдвар бүртгэгдсэн.  Өмнө нь ДОХ гэдэг аймшигт өвчин дэлхий дахиныг цочроож, гарч ирсэн.   Бас л Монгол Улсад нэлээд хожуу бүртгэгдсэн. Одоо  ч  манай улсад ДОХ айхтар газар авчихаагүй байна. Үүнийг юу гэж үзсэн гэхээр нөгөө бэлчээрийн малын мах, эрүүл хоол хүнстэй холбоотой гэсэн дүгнэлтийг олон улсын эрдэмтэд гаргасан.  Монгол малын маханд хүний биеийн эсэргүүцлийг сайжруулдаг, дархлал хомсдолын өвчнийг даамжируулдаггүй, дархлааг сайжруулдаг бүтэц байна гэдгийг баталсан. Түүнтэй одоо дэлхий дахиныг цочроогоод байгаа коронавирусын өвчлөлийн асуудал яг л адилхан.  Монгол хүний дархлаа эрүүл мэндийг монгол малын мах, чацаргана, аарц, жамц давс маань хамгаалж чадаж байна.

990-ээд оны үед Олон улсын эрдэмтдийн баг  танай хүүхдүүд зөвхөн  мах гурилаар хооллож байна.  Энэ нь эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэй гэж үзэж байсан.  Ингээд орон даяар судалгаа хийлээ.   Гэвч  судалгааны явцад тэжээл, эрдэс бодисын дутагдалд орсон хүүхэд гараагүй.  Эрдэмтдийн баг Монголын мах, хөрсөнд нь ургасан улаанбуудай хоёр тэр чигээрээ л амин дэм юм байна гэсэн дүгнэлтэд хүрээд буцсан.  

-Ер нь хүний идэж, ууж байгаа хоол хүнснээс эрүүл байх эсэх нь хэдэн хувь хамаардаг вэ?

-Дийлэнх хувь нь хамаарна.  Би хавдрын мэргэжилтэн хүн.  Энэ чиглэлээр олон жил судалгаа шинжилгээний ажил хийж байна. Хавдрын жишээгээр авч үзэхэд одоогоор  200 гаруй төрлийн хавдар байна.  Тэр  дундаас хоол боловсруулах эрхтэн бүтэцтэй холбоотой хавдар нийт хавдраар өвчилсөн хүмүүсийн 80 гаруй  хувийг эзэлж байдаг. Тухайлбал, элэг, улаан хоолой, ходоод, нойр булчирхай, дэлүү, бүдүүн шулуун гэдэс гээд 5-6-хан хавдар түрүүний хэлсэн 80 гаруй хувийг эзэлж байна. Тэгэхээр хүний биеийн эрүүл байх эсэх нь шууд л хоол хүнстэй холбоотой нь харагдаж байна.  Бид зөв хооллолт эрүүл хүнс, тэр дундаа илчлэг амин дэм өөртөө агуулсан хоол хүнсийг сонгож хэрэглэх нь өөрийн болон үр хүүхэд, дотны хүмүүсийнхээ биеийн дархлаа, эрүүл мэндийг хамгаалахад чухал нөлөө үзүүлж байгаа хэрэг юм.  Хавдар судлалын үндэсний төвд ажиллаж байхдаа Японы эрдэмтдийн баг хамт олонтой хамтран  ясны сийрэгжилтийн судалгаа хийсэн.   Тэгэхэд 50-аас дээш насныханд ясны сийрэгжилт огт илрээгүй.  Харин 30 гаруй насны залуучуудад ясны сийрэгжилт бага зэрэг  ажиглагдаж байсан. Үүнийг манай судалгааны багийн эрдэмтэд монгол мах, сүүний ач тус, зөв хүнсний хэрэглээтэй гэсэн дүгнэлтэд хүрээд буцсан даа. Тэгэхээр хүний эрүүл байх асуудал ерөөсөө л хоол хүнстэй холбоотой.  Монгол хүний дархлааны систем бидний идэж байгаа хүнсний бүтээгдэхүүнээс шалтгаалж байна.

-Та цар тахлын хүнд хэцүү цаг үед эмч хүний хувьд нийт уншигчдад юу гэж зөвлөх вэ?

-Мэдээж Монгол Улсын Засгийн газар, ЭМЯ-наас цар тахлын эсрэг зохион байгуулж буй ажлуудыг нийт иргэд маань хүндэтгэн биелүүлэх учиртай.  Үүнээс гадна дор бүрнээ гэр бүл болон өөрийн биеийн дархлаа, эсэргүүцлийг дэмжих амин дэм өөртөө ихээр агуулсан  хоол хүнсээ сонгон хэрэглэх нь чухал. Ингэж дархлаагаа дэмжих нь энэ аймшигт өвчний үед өөрийгөө болон гэр бүлээ хамгаалах хамгийн зөв сонголт гэж бодож байна.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2021.4.20 МЯГМАР № 79 (6556)

CRI Монгол радио4 өдөр өмнө

Хятад Бразил дипломат харилцаа тогтоосны 50 жилийн ойг тэмдэглэв

CRI Монгол радио4 өдөр өмнө

“Ши Жиньпиний эшлэх дуртай хэлц үгс” Бразилийн хэвлэл мэдээллээр цацагдлаа

CRI Монгол радио4 өдөр өмнө

Гарын үсэг зурах ёслолд оролцон сэтгүүлчидтэй уулзав

CRI Монгол радио4 өдөр өмнө

Ши Жиньпин Бразилын ерөнхийлөгчтэй хэлэлцээ хийв

Энтертайнмент5 өдөр өмнө

АНУ-ын Хууль зүйн яам “Google”-ийн “Chrome” хөтчийг заруулах арга хэмжээ авна

Улс төр5 өдөр өмнө

Цахим гарын үсгээр баталгаажсан гэрээнүүд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгддөг болно

Улс төр5 өдөр өмнө

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан худал мэдээлэлд залруулга хийж, уучлалт гуйхыг шаардав

Нийгэм5 өдөр өмнө

ЭМЯ: Папиллома вирусийн эсрэг дархлаажуулалтын талаар мэдээлэл хийж байна

Нийгэм5 өдөр өмнө

Орц, гарц хааж, дулааны шугамыг эвдсэн барилгын компанийн үйл ажиллагааг түр зогсоолоо

Нийгэм5 өдөр өмнө

Хогийн цэг дээрээс 142 ширхэг хавтас хураан авчээ

Энтертайнмент5 өдөр өмнө

МҮОХ-ны төлөөлөгчид БНХАУ-ын Хөх хотноо ажиллаж байна

Энтертайнмент5 өдөр өмнө

С.Мөнхзул пауэрлифтингийн ДАШТ-ээс алтан медаль хүртлээ

Улс төр5 өдөр өмнө

Б.ДЭЛГЭРСАЙХАН: Богд уулыг нүхлэх эсэхийг иргэдээс асууна

Ерөнхийлөгч5 өдөр өмнө

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны төсвийн тухай хуульд ХОРИГ тавилаа

CRI Монгол радио5 өдөр өмнө

Ши Жиньпин Бразилиад хүрэлцэн очиж Бразилд төрийн айлчлал хийж байна

Дэлхий2 жил өмнө

Монголын чадамгай гадаад бодлогын механизм эргэн ирлээ

Нийгэм1 жил өмнө

Э.Дуламсүрэн: Дайвар ачаатай тохиолдолд “УЛААН ГАРЦ”-аар нэвтрэх ёстой

Дэлхий10 сар өмнө

Согтуу зорчигч ажилтныг хазсан шалтгаанаар АНУ руу ниссэн ANA компанийн онгоц Токиод буцаж газарджээ

Эдийн засаг2 жил өмнө

Талын Зам -Шинэ Хөгжлийн гарц

Нийгэм1 жил өмнө

Х.Мөнхзаяа: Би тулга тойрсон жижиг улаач байхыг хүсдэггүй

Нийгэм2 жил өмнө

Монгол Улсын Төрийн сүлд, далбаа хэрхэн бүтсэн талаар түүх

Улс төр2 жил өмнө

АН-ын бүлгээс Монгол Улсад нүүрлэсэн 13 ХЯМРАЛЫГ нэрлэлээ

Нийгэм12 сар өмнө

Г.Болормаа: Эрх баригчид “Авлигын шүүх” гэх хэдхэн шүүгчтэй учраа олохыг хүсэж байна

Нийгэм2 жил өмнө

Аймаг, сумдын баяр наадмын товыг НЭГТГЭН ХҮРГЭЖ БАЙНА

Эдийн засаг2 жил өмнө

ГЕГ-ын статистик мэдээлэл

Covid-193 жил өмнө

Коронавируст халдварын эсрэг дархлаажуулалтын 35 цэгийн байршил

Нийгэм2 жил өмнө

Сун Гүй Мин: Монголын уул уурхайн салбарын хөгжилд Шинь Шинь компани хоёр том технологи нэвтрүүлсэн

Улс төр2 жил өмнө

Ханшийг тогтворжуулах чиглэлээр интервенц хийдэггүй

Эдийн засаг3 жил өмнө

Нөөцийн мах зах, худалдааны төвөөс 1.6 дахин хямд байна

Улс төр2 жил өмнө

БНАЛАУ нь Монгол Улсыг АПЕК зэрэг бүс нутгийн үйл явцад нэгдэн ороход дэмжиж ажиллахаа нотлов

Нийгэм5 өдөр өмнө

ЭМЯ: Папиллома вирусийн эсрэг дархлаажуулалтын талаар мэдээлэл хийж байна

Ерөнхийлөгч5 өдөр өмнө

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны төсвийн тухай хуульд ХОРИГ тавилаа

Нийгэм1 сар өмнө

Энэ амралтын өдрүүдэд ДОЛООН байршилд зам хааж, шинэчилнэ

Энтертайнмент5 сар өмнө

CHEF’s TABLE: Дэлхийд танигдсан зоогийг мэргэжлийн тогоочийн гараас амтлах үдэш

Энтертайнмент6 сар өмнө

Гар утсан дээрх ажлын App-уудаа устгахаас таны амралт эхэлнэ

Энтертайнмент6 сар өмнө

ATOX Esports анх удаа ESL Pro League-т оролцохоор боллоо

Эдийн засаг6 сар өмнө

“Замын-Үүд, Эрээний эдийн засгийн хамтын ажиллагааны бүс”-ийн хөрөнгө оруулалтын чуулга уулзалт боллоо

Улс төр6 сар өмнө

Д.Ганбат: Цалинтай ээжийн 50 мянган төгрөгийг цалин шиг цалин болгоё л доо

Улс төр6 сар өмнө

ШИНЭ ХОРШОО I Ардчилсан нам 180 мянга гаруй малчдаас уучлал гуйх ёстой

Улс төр6 сар өмнө

Шадар сайд, УОК-ын дарга С.Амарсайхан цаг үеийн асуудлаар мэдээлэл өгч байна

Дэлхий6 сар өмнө

ОХУ-ын ерөнхий сайдад Changan загвараар үйлдвэрлэсэн Волга автомашин бэлэглэжээ

Дэлхий6 сар өмнө

Киргизстаны нийслэлд Энэтхэг, Пакистаны оюутнууд, цагаачдын эсрэг үймээн гарчээ

Дэлхий6 сар өмнө

Франц улсад хар тамхины гэмт хэрэгтнийг замаас нь оргуулсан зэвсэгт халдлага гарав

Дэлхий7 сар өмнө

Өмнөд Солонгосын тагнуулын байгууллага Ким Жон Уныг магтсан суртал нэвтрүүлгийн дууг хориглох хүсэлт гаргажээ

Энтертайнмент7 сар өмнө

Apple компани iPad бүтээгдэхүүнийхээ шинэ загваруудыг танилцууллаа