Бидэнтэй нэгд

Нийгэм

Л.Төр-Од: Шүгэл үлээгчийг урамшуулдаг тогтолцоог хуульчлах шаардлагатай

Нийтэлсэн

Монгол Улс авлигын индексээрээ 180 улсаас 110-д жагссан. Энэ нь манай улс авлигын индексээрээ нэг байр урагшилсан үзүүлэлт ажээ. Улс орнуудын авлигын индексийн судалгааг Трансперенси интернэшнл олон улсын байгууллагаас энэ сарын 25-ны өдөр зарласан юм. Үүний талаар Транспаренси интернэшнл-Монгол ТББ-ын тэргүүн Л.Төр-Одоос тодрууллаа.


-Дэлхийн улс орнуудын авлигын индексийг хэрхэн, яаж тооцоолон гаргадаг вэ?

-Транспаренси интернэшнл олон улсын авлигын эсрэг иргэний нийгмийн эвсэл нь нийт 120 гаруй улсад салбартай байгууллага юм. Монгол Улсад 1999 оноос үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн. Улмаар 2003 оноос хойш ТББ болж эрх зүйн статустай болсон. Авлигын төсөөллийн индексийг олон улсад 1995 оноос хойш судалгааг нэгтгэн гаргаж, олон нийтэд танилцуулж, багц зөвлөмжүүдийг улс орны төр засгийн тэргүүнүүдэд уламжилдаг. Манай улсын хувьд 1998 оноос хойш авлигын төсөөллийн индексэд хамрагдаж байгаа. Монгол Улсын индексийг гаргахдаа жил бүр 8-9 эх сурвалжид тулгуурлаж гаргадаг.

Бусад улс орнууд 3-12 эх сурвалжийн нийлбэр дүнгээр авлигын төсөөллийн индексээ гаргадаг юм. Энэхүү судалгаанд 180 улс сүүлийн 3-4 жилийн турш хамрагдаж байна. Дэлхийн банк, Дэлхийн эдийн засгийн форум, Өрсөлдөх чадварын олон улсын төв гэх мэт байгуллагуудаас жил бүр судалгаа хийдэг. Үүний үндсэн дээр судалгааг нэгтгэж, шинжээчдийн оноог дундажлан авлигын төсөөллийн индексийг гаргадаг.

-Нийт 100 оноогоор дүгнэдэг юм билээ. Хамгийн бага оноог авах тусмаа авлигын хэмжээ өндөр гэж ойлгож болох уу?

-Гол асуудал бол зэрэглэл, эрэмбэдээ биш. Үнэлж дүгнэхдээ өгөх оноо нь уг индексийн гол зүйл гэж хэлж болно. 100 оноо руу дөхөх тусмаа авлига хамгийн бага гэсэн үг. Тухайлбал, Ази номхойн далайн бүс нутгаас Сингапур, Шинэ Зеланд зэрэг улсууд хамгийн бага авлигатай улс болсон. Шинэ Зеланд улс 100-гаас 88 оноо авсан.

Тиймээс хамгийн бага оноо авах тусам авлига нэмэгдсэн, өссөн гэсэн үг. Жишээлбэл, БНАСАУ хамгийн бага оноо авсан. Тэгэхээр авлига ихтэй улс гэсэн үг юм. Үүнд нэг зүйлийг анхаарах хэрэгтэй. Авлигыг Транспаренси интернэшнл байгууллагаас мөнгөн хээл хахууль өгөх, авах, зуучлах хэлбэр бүхий явцуу утгаар авч үздэггүй. Нийтийн эрх мэдлийг хувийн ашиг сонирхолдоо явцуу байдлаар урвуулан ашиглахыг авлига хэмээн тодорхойлж байгаа.

-Манай улсын хувьд авлигын төсөөллийн индекст хамгийн өндөр оноог хэдэн онд авч байсан бэ?

-Дэлхийн улс орнууд авлигын төсөөллийн индексийг сүүлийн 10 жилийн хугацаанд ямар ахиц дэвшил, уналт бууралттай байгаа талаар харьцуулан судалгаа дүгнэлт гаргадаг онцлогтой. Манай улс авлигын төсөөллийн индексээрээ хамгийн дээд тал нь 39 оноог 2012 онд авч байсан. Сүүлийн гурван жилийн туршид 35 оноотойгоор эрэмбэлэгдсэн. Товчхондоо авлигын түвшин зогсонги байдалд орсон гэсэн үг. Гэхдээ буураагүй.

-Монгол Улсын авлигын төсөөлийн индексийг тооцоолон гаргахдаа 8-9 эх сурвалжид тулгуурладаг гэлээ. Авлигын төсөөллийн индекст оноо алдсан ямар эх сурвалжууд байгаа бол?

-Манай улсын авлигын төсөөллийн индексийг гаргахад нөлөөлсөн эх сурвалжууд бий. Монгол Улсын оноо алдсан хоёр эх сурвалж нь Дэлхийн эдийн засгийн форум болон Швейцарь төвтэй Олон улсын өрсөлдөх чадварын судалгааны төвийн үнэлгээнүүд юм. Энэ хоёр байгууллагын судалгаанд оноо буурсан шалтгаан нь цар тахлын үеийн эдийн засгийн тогтолцооны уналттай холбоотой. Мөн эдийн засгийн өсөлт, хөгжил саарснаас үүдэн энэхүү салбарын нээлттэй, ил тод байдал буурсан гэсэн дүгнэлт гаргасан. Энгийн үгээр тайлбарлан хэлвэл бизнес эрхлэхэд авлигын эрсдэл нэмэгдсэн гэсэн үг.

-Нээлттэй, ил тод байдал буурсан шалтгаан нь юу вэ?

-Төр засгаас эдийн засагт оролцох оролцоо нэмэгдсэн. Оролцоо нэмэгдэхийн зэрэгцээ улсын төсөв давамгайлж байна. Үүнтэй холбогдуулан төрийн болон орон нутгийн өмч хөрөнгөөр бараа үйлчилгээ худалдан авалт хаалттай, олон нийтэд нээлттэй бус хэлбэр рүү орж байгаа нь авлигын эрсдэлийг нэмэгдүүлж байна гэж дүгнэсэн. Харин эсрэгээрээ хоёр эх сурвалжаар манай үнэлгээ нэмэгдсэн.

-Ямар эх сурвалжаар манай үнэлгээнүүд нэмэгдсэн талаараа ярихгүй юу?

-Нэгдүгээрт, олон улсын шударга ёсны байгууллага гэж бий. Хууль дээдлэх эрх зүйт ёсны үнэлгээгээр манай улсын оноо нэмэгдсэн. Өнгөрсөн оны долоодугаар сараас хойш Засгийн газраас авч хэрэгжүүлж буй шүүх эрх мэдэл, хууль сахиулах байгууллагын авлигатай тэмцэх, авлигаас урьдчилан сэргийлэх, АТГ-ын үйл ажиллагаатай шууд холбоотой. Ямартай ч анзаарагдаж буй эерэг чиг хандлага нь авлигаас гарч буй оффшор, илүү гарсан хөрөнгийг буцаан авч буй явдал юм.

Нөгөөтэйгүүр тодорхой хэмжээний өндөр албан тушаалтнууд авлигын хэрэгт татагдаж, буруутай эсэх нь шүүхээр тогтоогдоод, ялаа эдэлж буй нь эерэг чиг хандлагыг харуулж эхэлж байна. Дунд болон урт хугацаанд, багадаа хоёр жилийн дотор хууль дээдлэх эрхт зүйт ёсны үнэлгээний үр дүн нь харагдах боломжтой хэмээн үзэж байгаа.

-Трансперенси интернэшнл байгууллагаас манай улсын Засгийн газарт ямар зөвлөмж өгсөн бэ?

-Манай улсад авлигын эсрэг хуулийг 1995 онд баталсан. Харин Авлигын эсрэг НҮБ-ын конвенцод 2005 онд нэгдсэн байдаг. Авлигыг мэдээлэгч буюу шүгэл үлээгчийг хамгаалах тогтолцоо, эрх зүйн орчинг өнөөдрийг хүртэл бүрдүүлээгүй. Жишээ нь, би хувь иргэний хувьд авлигын талаар мэдээлэхэд мэдээллийн нууцыг хадгалах, мэдээлэгчийг шахалт дарамтаас хамгаалах тогтолцоо, бүтэц нь байхгүй байна гэсэн үг.

Тийм учраас Монгол Улсын Засгийн газарт Трансперенси интернэшнл байгууллагаас шүгэл үлээгчийг хамгаалах эрх зүйн орчныг нэн тэргүүнд бүрдүүлэхийг зөвлөсөн. Одоогийн эрүүгийн эрх зүйн орчноор авлигыг өгсөн, авсан, зуучилсан гурван этгээд гурвуулаа эрүүгийн хариуцлага хүлээдэг. Ингэхээр авлигын хэрэг илрэх магадлал бага байдаг. Нөгөөтэйгүүр улс төрийн ашиг сонирхол, АТГ-аас улс төрийн зорилгоор гэх мэт явцуу байдлаар илэрч байна.

Манай нийгэм тогтолцооны хувьд нээлттэй, ил тод болох, мөн шүгэл үлээгч буюу авлигыг мэдээлэгчийг урамшуулдаг тогтолцоог бүрдүүлэхийн тулд зайлшгүй хуульчлах шаардлага тулгараад байгаа юм.

Эх сурвалж: ӨГЛӨӨНИЙ СОНИН

CRI Монгол радио2 өдөр өмнө

Хятад Бразил дипломат харилцаа тогтоосны 50 жилийн ойг тэмдэглэв

CRI Монгол радио2 өдөр өмнө

“Ши Жиньпиний эшлэх дуртай хэлц үгс” Бразилийн хэвлэл мэдээллээр цацагдлаа

CRI Монгол радио2 өдөр өмнө

Гарын үсэг зурах ёслолд оролцон сэтгүүлчидтэй уулзав

CRI Монгол радио2 өдөр өмнө

Ши Жиньпин Бразилын ерөнхийлөгчтэй хэлэлцээ хийв

Энтертайнмент3 өдөр өмнө

АНУ-ын Хууль зүйн яам “Google”-ийн “Chrome” хөтчийг заруулах арга хэмжээ авна

Улс төр3 өдөр өмнө

Цахим гарын үсгээр баталгаажсан гэрээнүүд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгддөг болно

Улс төр3 өдөр өмнө

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан худал мэдээлэлд залруулга хийж, уучлалт гуйхыг шаардав

Нийгэм3 өдөр өмнө

ЭМЯ: Папиллома вирусийн эсрэг дархлаажуулалтын талаар мэдээлэл хийж байна

Нийгэм3 өдөр өмнө

Орц, гарц хааж, дулааны шугамыг эвдсэн барилгын компанийн үйл ажиллагааг түр зогсоолоо

Нийгэм3 өдөр өмнө

Хогийн цэг дээрээс 142 ширхэг хавтас хураан авчээ

Энтертайнмент3 өдөр өмнө

МҮОХ-ны төлөөлөгчид БНХАУ-ын Хөх хотноо ажиллаж байна

Энтертайнмент3 өдөр өмнө

С.Мөнхзул пауэрлифтингийн ДАШТ-ээс алтан медаль хүртлээ

Улс төр3 өдөр өмнө

Б.ДЭЛГЭРСАЙХАН: Богд уулыг нүхлэх эсэхийг иргэдээс асууна

Ерөнхийлөгч3 өдөр өмнө

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны төсвийн тухай хуульд ХОРИГ тавилаа

CRI Монгол радио3 өдөр өмнө

Ши Жиньпин Бразилиад хүрэлцэн очиж Бразилд төрийн айлчлал хийж байна

Дэлхий2 жил өмнө

Монголын чадамгай гадаад бодлогын механизм эргэн ирлээ

Нийгэм1 жил өмнө

Э.Дуламсүрэн: Дайвар ачаатай тохиолдолд “УЛААН ГАРЦ”-аар нэвтрэх ёстой

Дэлхий10 сар өмнө

Согтуу зорчигч ажилтныг хазсан шалтгаанаар АНУ руу ниссэн ANA компанийн онгоц Токиод буцаж газарджээ

Эдийн засаг2 жил өмнө

Талын Зам -Шинэ Хөгжлийн гарц

Нийгэм1 жил өмнө

Х.Мөнхзаяа: Би тулга тойрсон жижиг улаач байхыг хүсдэггүй

Нийгэм2 жил өмнө

Монгол Улсын Төрийн сүлд, далбаа хэрхэн бүтсэн талаар түүх

Улс төр2 жил өмнө

АН-ын бүлгээс Монгол Улсад нүүрлэсэн 13 ХЯМРАЛЫГ нэрлэлээ

Нийгэм12 сар өмнө

Г.Болормаа: Эрх баригчид “Авлигын шүүх” гэх хэдхэн шүүгчтэй учраа олохыг хүсэж байна

Нийгэм2 жил өмнө

Аймаг, сумдын баяр наадмын товыг НЭГТГЭН ХҮРГЭЖ БАЙНА

Эдийн засаг2 жил өмнө

ГЕГ-ын статистик мэдээлэл

Covid-193 жил өмнө

Коронавируст халдварын эсрэг дархлаажуулалтын 35 цэгийн байршил

Нийгэм2 жил өмнө

Сун Гүй Мин: Монголын уул уурхайн салбарын хөгжилд Шинь Шинь компани хоёр том технологи нэвтрүүлсэн

Улс төр2 жил өмнө

Ханшийг тогтворжуулах чиглэлээр интервенц хийдэггүй

Эдийн засаг3 жил өмнө

Нөөцийн мах зах, худалдааны төвөөс 1.6 дахин хямд байна

Улс төр2 жил өмнө

БНАЛАУ нь Монгол Улсыг АПЕК зэрэг бүс нутгийн үйл явцад нэгдэн ороход дэмжиж ажиллахаа нотлов

Нийгэм3 өдөр өмнө

ЭМЯ: Папиллома вирусийн эсрэг дархлаажуулалтын талаар мэдээлэл хийж байна

Ерөнхийлөгч3 өдөр өмнө

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны төсвийн тухай хуульд ХОРИГ тавилаа

Нийгэм1 сар өмнө

Энэ амралтын өдрүүдэд ДОЛООН байршилд зам хааж, шинэчилнэ

Энтертайнмент5 сар өмнө

CHEF’s TABLE: Дэлхийд танигдсан зоогийг мэргэжлийн тогоочийн гараас амтлах үдэш

Энтертайнмент6 сар өмнө

Гар утсан дээрх ажлын App-уудаа устгахаас таны амралт эхэлнэ

Энтертайнмент6 сар өмнө

ATOX Esports анх удаа ESL Pro League-т оролцохоор боллоо

Эдийн засаг6 сар өмнө

“Замын-Үүд, Эрээний эдийн засгийн хамтын ажиллагааны бүс”-ийн хөрөнгө оруулалтын чуулга уулзалт боллоо

Улс төр6 сар өмнө

Д.Ганбат: Цалинтай ээжийн 50 мянган төгрөгийг цалин шиг цалин болгоё л доо

Улс төр6 сар өмнө

ШИНЭ ХОРШОО I Ардчилсан нам 180 мянга гаруй малчдаас уучлал гуйх ёстой

Улс төр6 сар өмнө

Шадар сайд, УОК-ын дарга С.Амарсайхан цаг үеийн асуудлаар мэдээлэл өгч байна

Дэлхий6 сар өмнө

ОХУ-ын ерөнхий сайдад Changan загвараар үйлдвэрлэсэн Волга автомашин бэлэглэжээ

Дэлхий6 сар өмнө

Киргизстаны нийслэлд Энэтхэг, Пакистаны оюутнууд, цагаачдын эсрэг үймээн гарчээ

Дэлхий6 сар өмнө

Франц улсад хар тамхины гэмт хэрэгтнийг замаас нь оргуулсан зэвсэгт халдлага гарав

Дэлхий6 сар өмнө

Өмнөд Солонгосын тагнуулын байгууллага Ким Жон Уныг магтсан суртал нэвтрүүлгийн дууг хориглох хүсэлт гаргажээ

Энтертайнмент7 сар өмнө

Apple компани iPad бүтээгдэхүүнийхээ шинэ загваруудыг танилцууллаа