Холимог дайны онол буюу ОХУ-ын Батлан хамгаалахын орлогч сайд В.В.Герасимовын номлол

ОХУ-Украины дайн хэзээ намжих нь тодорхойгүй, энгийн иргэд мөргөлдөөний бай болж амиа алдсаар байна.

Дэлхий нийтийн анхаарал хойд хөршийн эхлүүлсэн дайнд чиглээд буй энэ үед ОХУ-ын ЗХЖШ-ын дарга, ОХУ-ын баатар, Батлан хамгаалахын нэгдүгээр орлогч сайд, армийн генерал В.В.Герасимовын номлолын талаарх мэдээллийг хүргэе.

2021 оны арван хоёрдугаар сард МУИС-ийн Олон улсын харилцаа, нийтийн удирдлагын сургуулийн 30 жилийн ой болсон. Түүхэн ойг тохиолдуулан тус сургуулиас бүтэн өдөр үргэлжилсэн эрдэм шинжилгээний хурал зохион байгуулсан юм. Энэ хуралд Хүмүүнлэгийн ухааны их сургуулийн Олон улсын харилцаа, нийгэм судлалын тэнхимийн ахлах багш П.Мягмардорж Герасимовын номлолын талаар илтгэл тавьсан юм.

Хүмүүнлэгийн ухааны их сургуулийн ахлах багш П.Мягмардорж
Хүмүүнлэгийн ухааны их сургуулийн ахлах багш П.Мягмардорж
-Олон улсын харилцааг судалдаг шинжлэх ухааны олон чиглэл бий. Үүний нэг нь улс төрийн чиглэл бөгөөд дотроо реализм, идеализм, марксизм, неолиберализм гэх мэт олон дэг сургуультай.

Нэгдүгээр дайны дараа либерал онол бий болж, дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа Америкийн судлаачид реализмын үндсийг тавьсан бол Хүйтэн дайны дараа нео либерал онол хүчээ авсан гэх мэтээр онол бүрийг өөр өөр цаг үед боловсруулдаг.

2014 онд ОХУ Крымыг өөртөө нэгтгэснээс хойш реализмын онол олон улсын харилцаанд хүчин төгөлдөр хэвээр байна.

Улс төрийн шийдвэр гаргагчид энэ онолд суурилан шийдвэр гаргаж байна. Энэ онолд гадаад бодлогын гол зорилго бол үндэсний ашиг сонирхлоо хамгаалах гэж үздэг. Тэгэхээр бүс нутгийн мөргөлдөөн, цаашид гүрнүүдийн тэмцэл, дайн гарах нь зайлшгүй гэж үздэг.

Улс орнуудын газар зүйн байршил өөрчлөгдөхгүй тул энэ талаас нь олон улсын харилцааг судалдаг ухаан бол геополитик юм. Олон улсын харилцааг судалдаг бусад чиглэлүүдээс хамгийн бодитой үнэлэлт дүгнэлт өгдөг, харилцаанд үүсдэг хүнд нөхцөл байдлууд, ирээдүйд юу болох таамаглалыг гео политикчид хамгийн бодитоор тайлбарладаг.

skip-share
Аливаа систем өөрчлөгдөхөд заавал дайн үүсдэг.

Олон улсын харилцаанд эх газрын, тэнгисийн соёл иргэншил гэх ойлголт бий. Тэнгисийн улсууд хүчирхэгжин орон зайгаа тэлэхийн тулд эх газар уу түрдэг. Эх газрын улсууд хүчирхэг болсон цагт тэнгис рүү тэлдэг зүй тогтолтой. Хэзээ ч хоорондоо дасан зохицохгүй, эсрэг талууд юм. Тэгэхээр мөргөлдөөн зайлшгүй. Энэ чиглэлийн эрдэмтэд мөн л дайн гарцаагүй гэж үздэг.

Хүйтэн дайны дараа зөөлөн хүчний бодлого гэх шинэ ойлголт бий болж, уламжлалт дайны тухай ойлголт ихээхэн өөрчлөгдсөн. Олон улсын харилцаанд сонгодог арга буюу цэргийн хүчийг ашиглахаа больсон. Хэнри Кэссинжер 2014 онд бичсэн “Дэлхийн дэг журам” номдоо “Олон улсын харилцаа өөрчлөгдөж байна. Аливаа систем өөрчлөгдөхөд заавал дайн үүсдэг” гэжээ.

Тэгвэл дайн хэрхэн өрнөх вэ? Улс орнууд дайнд ямар арга хэрэглэх вэ?
Гибрид буюу (судлаач н.Оргил-Эрдэнэ хосолмол гэж орчуулсан) уламжлалт, уламжлалт бус аргыг зэрэг хэрэглэнэ. Уламжлалт бус дайнд эдийн засаг, хэвлэл мэдээллийн нөлөөг ашиглана.2013 оны нэгдүгээр сард ОХУ-ын цэргийн шинжлэх ухааны академийн зөвлөлдөх уулзалт болсон. Энэ уулзалтад ОХУ-ын ЗХЖШ-ын дарга, Батлан хамгаалахын нэгдүгээр орлогч сайд Герасимов илтгэл тавьсан байдаг. Илтгэлийн сэдэв нь “Зэвсэгт хүчнийг ашиглах үндсэн чиг хандлага, тэдгээрийг сайжруулах цэргийн шинжлэх ухааны үндсэн зорилтууд”.

skip-share
Уламжлалт бус дайнд эдийн засаг, хэвлэл мэдээллийн нөлөөг ашиглана.

Тэрээр илтгэлдээ 21-р зуунд дайн ба энхийн зааг ялгаа улам бүдэрч байна гээд дайныг урьдын адил зарлахаа больсон гэжээ. Дайн нэгэнт эхэлсэн бол бидний мэддэг уламжлалт арга хэлбэрээр явуулах цаг өнгөрсөн. Өнгөт хувьсгалууд, Арабын хавар гэж нэрлэдэг үйл явдлуудыг зарим судлаач дайн биш гэдэг. Эдгээр нь дайны илрэл мөн. Цэцэглэн хөгжиж байсан улсууд уламжлалт дайнаас ч их хор хохирол амслаа. Эдгээр нь 21-р зууны дайныг илтгэх үү гэсэн асуулт дэвшүүлж, дараах хариултыг өгсөн.

Мөргөлдөгч талууд уламжлалт цэрэг зэвсгийн замаар биш улс төр, эдийн засаг, мэдээлэл, хүмүүнлэг болон бусад аргуудыг ашиглан өрсөлдөгчөө сулруулах замаар дайтаж байна. Эдгээрийг уламжлалт буюу цэргийн чадавхтай хослуулж байна. Цэргийн бус ажиллагаа нийт дайны 75 хувийг, цэргийн ажиллагаа 25 хувийг эзэлнэ. Дайны эхний үед буюу далд үед, нөхцөл байдал хурцадмал үед, гэрээ байгуулах, энх тайван тогтох үед авах арга хэмжээнүүдийг ч танилцуулсан. Эдгээр үе шат бүрд цэргийн болон цэргийн бус арга хэмжээ ямар байхыг ч нарийвчлан төлөвлөжээ.

skip-share
Цэргийн бус ажиллагаа нийт дайны 75 хувийг, цэргийн ажиллагаа 25 хувийг эзэлнэ.

Сөргөлдөгч талыг сулруулах зорилготой цэргийн бус арга хэмжээ гэдэгт эвсэл холбоо байгуулах, улс төр дипломатын дарамт шахалт үзүүлэх, эдийн засгийн хориг арга хэмжээ авах, дипломат харилцаагаа таслах, эдийн засгийн бүслэлт хориглолт тавих, эдийн засгийг дайны байдалд оруулах, улс төрийн сөрөг хүчнийг шийдвэр гаргагч болгох, тэднийг дэмжих, удирдагчдыг солих, эрх баригчдыг дотроос нь хагалах зэрэг багтжээ. Цэргийн ажиллагаа нь цэргийн хүч хэрэглэх юм.

Герасимов “Дайсан цэргийн хүчээр илүү байж болно, гэхдээ түүнд сул тал байж л таараа. Түүнийг олсон цагт хариу цохилт өгч болно” гэж илтгэлээ төгсгөжээ.

Украины Луганск, Донецк хотуудад дайнаас өмнө болсон үйл явдлууд холимог дайны шинж чанарыг агуулж байна гэж Украины судлаачид үздэг. Тэнд дайн зарлаагүй ч хөлсний цэргүүд дайны ажиллагаанд оролцож байна. Украин гибрид дайны объект боллоо. Цаашид ОХУ-ын нөлөөгөө тогтоох гэсэн хөрш зэргэлдээх орнуудад ч ийм дайн гарч болзошгүй. Өрнийн орнуудын эсрэг Монголд ч дээрх аргуудыг ашиглах боломж бий.

Гэхдээ зарим судлаач холимог дайныг ОХУ анх удаа туршаагүй, Хүйтэн дайны жилүүдэд барууны орнууд хэрэгжүүлсэн гэж үздэг.

ОХУ-ыг эсэргүүцэгч Украины нэг иргэн “Кремль Майданы хувьсгалыг эртнээс төлөвлөн, босогчид болон Засгийн газрыг тэмцэгчдийн аль алийг нь санхүүжүүлсэн. Герасимов Зөвлөлтийн үеийн дайны стратегийг орчин үеийн дайны арга барилтай хослууллаа. Түүний номлол шууд халдах гэхээс илүүтэй дайсны талын нийгмийн дунд нэвтрэн орох замаар дотоод тэмцлийг өдөөх зорилготой” гэжээ.

ДҮГНЭЛТ

Орон зайгаа тэлэх гэсэн их гүрнүүдийн сөргөлдөөн үргэлжилсээр байна. АНУ тэргүүтэй өрнийн улсууд болон нөгөө талд ОХУ, БНХАУ байна. Тэд дэлхийн улс төрийн бодлогод эрх мэдлээ тогтоох хүсэлтэй. Эрх баригчид дээр дурдсан холимог хүчийг ашигладаг болов. Тэнгис, эх газрын зөрчилдөөн өрнөсөөр байгааг өнөөгийн олон улсын харилцаанаас харж болно.

Герасимовын номлолд ямар үнэлэлт өгч болох вэ гэхээр оросын дайны стратегийг ерөнхийд нь партизаны дайн гэж болно. Тэд энэ тактикийг Дэлхийн хоёрдугаар дайнд ч ашигласан. Гэхдээ уламжлалт бус цэргийн ажиллагаанд хэвлэл мэдээлэл, шинжлэх ухааны байгууллагууд, ялангуяа технологийн салбарынхан, бизнесийнхнийг татан оролцуулдаг. Роботжуулсан систем, дрон, хиймэл оюун ухааныг ч ашигладаг болж байна. Үүний жишээг бид Нагорный Карабахад харлаа.