Н.Тавинбэх: Төлөвлөсөн арга хэмжээгээ авч чадахгүй хугацаа алдвал эрчим хүчний хязгаарлалтад орно

Тус станц баригдахтай холбоотой иргэд нөлөөлөлд өртөж байгаа. Эрдэнэбүрэнгийн УЦС байгуулах газрын усан сан байгуулах хэсэгт одоо ажиллаж амьдарч байгаа мал бүхий, газар тариалан эрхэлдэг 271 өрхийн 1251 иргэн шууд нөлөөлөлд өртөж байна. Одоо байгаа эрх зүйн зохицуулалтаар нөлөөлөлд өртсөн иргэдэд зөвхөн үндсэн хөрөнгийн үнэлгээ хийж нөхөн олговор олгохоор байгаа юм.

Энэ зохицуулалт хот суурин газар амьдарч байгаа иргэдэд тохирч байгаа боловч хөдөө орон нутагт амьдардаг малчдад огт тохирохгүй байна. Үндсэн хөрөнгө хэмээх ангилалд багтдаг хөрөнгө үндсэндээ малчдад бага байна. Тиймээс малчид газраа чөлөөлж өгөөд шинээр бэлчээр устай болох, өвөлжөө хаваржаа барихад нөхөн олговрын хэмжээ хүрэлцэхгүй байна гэж үзэж байгаа.

Монгол Улсын хэмжээнд эрчим хүчний хэрэглээ 6-8 хувиар өссөөр байна

Иргэд ч энэ асуудлыг хөндөж байгаа. Дээр дурдсан 271 өрхөөс 100 орчим нь 270 мянган төгрөгөөс 10 сая төгрөгийн нөхөн олговор авахаар байна. Тиймээс Засгийн газраас нөхөн олговрын хэмжээг нэмэгдүүлэх талаар судалж байна. Түүний нэг нь биет бус нөлөөллийн нөхөн олговор олгох талаар ярьж байна. Өнөөдрийн байдлаар шийдвэр эцэслэн гараагүй байна.

Ер нь бол өөрийн тань хэлсэн үнийн дүн зарим нэг тохиолдолд гарч ирж байгааг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ шийдвэр эцэслэн гараагүй учраас нөхөн олговрын дүнг албан ёсоор хэлэх боломжгүй байна. Тун удахгүй Засгийн газар, УИХ-аас албан ёсны шийдвэр гарах байх.

-Манай улс ОХУ-аас эрчим хүчний хараат ОХУ болон Украины хооронд үүссэн дайны байдал манай улсын эрчим хүчний нийлүүлэлтэд ямар нэгэн байдлаар нөлөөлөх вий гэсэн болгоомжлол байна. Энэ тал дээр ямар арга хэмжээ авч байна вэ?

-Монгол Улс 16 цэгээр ОХУ болон БНХАУ-аас импортоор эрчим хүч авч хэрэглээгээ хангаж байна. ОХУ-аас импортоор авдаг нийт эрчим хүчний 20 орчим хувийг авч байна. ОХУ-аас авч байгаа эрчим хүчний тухайд өндөр ач холбогдолтой. Нэгдүгээрт, оргил цагуудад өсөн нэмэгдэж байгаа эрчим хүчний хэрэглээг хангах, хоёрдугаарт, горимын тохируулга хийж байна.

Горимын тохируулга хийнэ гэдэг нь хэрэглээний өсөлт, бууралтыг зохицуулдаг. Манай улсын хатуу түлшээр ажилладаг эх үүсвэрүүд ийм чадамжгүй байдаг. Сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрүүдэд ч импортын эрчим хүчээр тохируулга хийдэг.

Гуравдугаарт, аваарын үед нөөц эх үүсвэр нийлүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл, зогсчихсон станцуудыг ажиллуулахын тулд эрчим хүч хэрэгтэй. Түүнийг импортоор хангадаг учраас ОХУ-аас импортоор авдаг эрчим хүч манай улсын эрчим хүчний хангамжид чухал ач холбогдолтой.

Тиймээс ОХУ болон Украины хооронд үүссэн үл ойлголцлоос бий болж байгаа хүндрэлийн тухайд одоогоор ОХУ-аас манай улсад нийлүүлдэг эрчим хүч нийлүүлэх гэрээний нөхцөлд ямар нэгэн байдлаар өөрчлөлт оруулах тухай нөхцөл шаардлага тавиагүй байна. Цаашид ч тавихгүй байх хэмээн найдаж байна. Хэрэв цахилгаан эрчим хүч нийлүүлэх гэрээ доголдох юм бол манай улсын эрчим хүчний салбарт хүндрэлтэй нөхцөл байдал үүснэ.

-Шаардлагатай тохиолдолд шөнийн цагаар эрчим хүч хязгаарлах тухай мэдээлэл цацагдсан. Энэ ямар учиртай мэдээлэл вэ?

-Ер нь үйлдвэрлэлийн хүчин чадал тулчихсан учраас цаашид өсөн нэмэгдэж байгаа хэрэгцээг дотоодоосоо хангаж чадахгүй. Тиймээс богино хугацаанд шинэ сэргэлтийн бодлогод тусгагдсан төсөл хөтөлбөрүүд, Засгийн газрын үйл ажиллагаанд тусгагдсан төсөл, арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэх шаардлагатай.

Эрчим хүчээр хангах томоохон төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжихэд доод тал нь дөрвөн жил үргэлжилдэг. Тиймээс 2022 ондоо багтаж Шинэ сэргэлтийн бодлогын бичиг баримтад тусгагдсан эх үүсвэрүүдийн барилгын төслүүдийн ажлыг эхлүүлэхээр хичээж ажиллаж байна. Одоогоор Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-аас бусад эх үүсвэр дээр гэрээ байгуулчихсан зүйл алга.

-Салбар салбарт олон сайхан төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр ярьдаг. Харамсалтай нь хэсэг хугацааны дараа ажил хэрэг болж, үр дүнгээ өгөхгүй байх тохиолдол орно. Танай салбарт шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд хэрэгжиж байгаа бичиг баримтуудыг бодит ажил хэрэг болгох тал дээр хэрхэн анхаарч байна. Гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг татах ямар алхам хийв?

-Эрчим хүчний салбарт тулгамдаад байгаа хүндрэлтэй нөхцөл байдлууд гэнэт нэг өдрийн дотор бий болчхоогүй. Өнгөрсөн цаг хугацаанд шинээр өргөтгөх, шинэ эх үүсвэр барих, дэд бүтэцтэй холбоотой ажлуудыг төлөвлөсөн хугацаандаа хийж чадаагүйтэй холбоотой. Түүний гор энэ цаг үед ийнхүү тод илэрч байна. Цаашид нөхцөл байдал улам хүндэрнэ. Учир нь Монгол Улсын хэмжээнд эрчим хүчний хэрэглээ 6-8 хувиар өссөөр байна.

Нэг талаас харвал эдийн засаг өсөж байгаа сайн үзүүлэлт мөн боловч нөгөө талаас энэ өсөлтийг хангах хэмжээнд эрчим хүчний салбарын эх үүсвэр, дэд бүтцийг шинээр барьж байгуулах ёстой. Гэтэл бид чадаагүй байна. Тэр ч бүү хэл олон улсын жишгээр найдвартай эх үүсвэр бий болгох зорилгоор нийт хэрэглээнээсээ дор хаяж 20 хувиар илүү нөөц бэлтгэх эх үүсвэр, дэд бүтэцтэй байх ёстой

Тиймээс дахин цаг хугацаа алдахгүйгээр төлөвлөсөн ажлуудаа хийх учиртай. Үүний төлөө Засгийн газраас боломжит бүхий л арга хэмжээг авч байна. Төлөвлөсөн арга хэмжээгээ авч чадахгүй дахин цаг хугацаа алдвал эрчим хүчний хязгаарлалтад орно.

-Цахилгаан эрчим хүчний үнэ нэмэгдсэн нь танай салбарт бага боловч дэмжлэг болж байна уу?

-Албан ёсоор хэлэхэд, 2020,2021,2022 онд эрчим хүчний хэрэглэгчийн үнэ огт нэмэгдээгүй. Эрчим хүч хэрэглэгчийн үнэ нэмэгдсэн мэт буруу ташаа ойлголт иргэдийн дунд үүсчхээд байгаа юм. Огт нэмэгдээгүй. Харин цаашид цахилгаан эрчим хүчний хэрэглэгчийн үнийг нэмэх шаардлага байгаа юу гэвэл бий.

Үнэ тариф хариуцсан мэргэжлийн байгууллагууд тооцоо судалгаагаа гаргаад одоо байгаа хэрэглэгчийн үнийг дор хаяж 28 хувиар нэмж байж үйлдвэрлэж буй өртөгтэй тэнцэнэ гэдгийг хэлж байгаа.