Бидэнтэй нэгд

Нийгэм

З.Октябрь: Аутизмтай хүүхэд, тэдний аав ээжийг ойлгоё, хайрлая

Нийтэлсэн

Жил бүрийн дөрөвдүгээр сарын 2-нд “Аутизмыг таниулах дэлхийн өдөр” тохиодог. Энэ жил “Аутизмд хийсэн аялал” ТББ-аас санаачлан төв талбайд “Хандлагаа өөрчилье, эергээр хүлээж авъя” аян зохион байгуулсан юм. Тус ТББ-ын тэргүүн З.Октябрьтай ярилцлаа.


-“Аутизмд хийсэн аялал” гэсэн нэрээс энэ замыг өөрөө туулж, таньж, бусдад ойлгуулах гэж яваа нь шууд л ойлгогдсон. ТББ-аа хэзээ хэрхэн байгуулав?

-Би залуу ээжийн тоонд ордог. Хүүхдээ аутизмтай гэдгийг хожуу мэдсэн ээжүүдийг ерөнхийдөө залуу ээжүүд нэрлэдэг. Одоогоос гурван жилийн өмнө хүүхдээ аутизмтай гэдгийг оношлуулж, Турк улсыг зорьж байлаа. ТББ-аа 2022 оны долоодугаар сарын 1-нд нээсэн. Шалтгаан нь Монголынхоо хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн зам мөрийг нээж Турк улс руу зүг чигийг нь гаргаж өгч эмчилгээнд явуулж байсан. Тухайн үед улс орон маань ковидын нөхцөл байдалд байсан болохоор манайд байдал ямар байдгийг төдийлөн мэдэж чадаагүй. Эх орондоо ирээд харахад маш олон учир дутагдалтай зүйл байгаа нь анзаарагдсан. Тэр болгоныг сайжруулах тал дээр анхаарал хандуулахгүй бол болохгүй нь гэсэн дүр зураг харагдсан учраас ТББ байгуулан өөрийн чадах чинээгээр чамгүй олон ажил зохион байгуулж ирлээ. Гол нь бид асуудал, бэрхшээл гэж ярихаасаа илүү ямар бэрхшээл байна, ямар шийдэл, боломж байна гэдэг тал дээр анхаарлаа түлхүү хандуулахад бидний зорилго оршиж байна.

-Ажиглахад эцэг эхчүүд, сайн дурын ТББ-ууд ачааны ихэнхийг нуруундаа үүрч зүтгэ­дэг. Төрийн зүгээс дэмжлэг сул байдаг юм уу гэж бодогдсон?

-Төр, засгийн зүгээс сүүлийн жилүүдэд анхаарал хандуулж эхэлж байна. Бодлогын түвшинд ч дэмжиж эхэлж байна. ТББ-уудтай хамтрах ёстой юм байна, хэрэгжүүлэгч нь энэ зовлонг биеэрээ туулж яваа эцэг эхчүүдийн төлөөлөл байх ёстой юм байна гэдэг үүднээс аль болох хамтдаа гэсэн бодлогыг зорилгоо болгож байгаа.

Энэ үүднээс гадаадын улс орнуудыг зорьж үр хүүхдүүдийнхээ эрүүл мэндийг сайжруулсан, гарц гаргалгаатай, шийдэлтэй байгаа хүмүүсээ бодлогын түвшинд дэмжиж ажиллах ёстой гэсэн зорилгыг агуулж байгаа нь сайшаалтай. Гэхдээ бид өөрсдөө тэр зовлонг биеэр мэдэрч, даван туулж яваа болохоор төрийн байгууллагуудаас илүү цаг зав гаргаж, судалгаа хийж байна гэж хувьдаа үздэг. Төрийн бодлого бол асуудлыг цогцоор нь авч үздэг. Гэтэл тэр дотор хараагүй, сонсголгүй гээд ангилах юм бол олон хүн бий. Тэр бүгдэд хүртээмжтэй бүгдэд нь хүрч ажиллаж чадахгүй байгаа учраас бид энэ чиглэлээр илүүтэй уншиж, судалж, эрэл хайгуул хайж уйгагүй дагнан ажиллаж байгаагийн хувьд ямар гарц шийдэл байгаа талаар төрийн байгууллагуудад санал оруулж, шийдвэрлэх түвшинд нь дэмжүүлээд явбал хүүхдүүдийн маань ирээдүй сайхан болно гэж харж байгаа.

-Өнөөдөр манай улсад аутизмтай хүүхдүүдийн амьд­рах, сурч боловсрох, хөгжих орчин нөхцөл ямар байна?

-2017 онд 55 хүүхэд тутмын нэг нь аутизмтай гэж гарсан бол 2021 оны судалгаагаар 33 хүүхэд тутмын нэг нь аутизмтай гэж гарсан. Энэ хэвээр явбал 2050 он гэхэд хоёр хүүхэд тутмын нэг нь аутизмын эмгэгтэй болно гэсэн урьдчилсан судалгаа байдаг. Аутизмтай хүүхдүүд гаднах байдлаараа энгийн хүүхдүүдтэй адил, харин хэл яриа болоод  үйл хөдлөлийн хувьд өөр байдаг. Үүнээс шалтгаалан нийгмийн ялгаварлан гадуурхалтад өртөх, тэр ч байтугай амь насаа алдсан тохиолдол бий. Иймд эдгээр хүүхдүүдийг энгийн хүүхдүүдтэй адил сурч хөгжих боломжийг нь олгож орчин нөхцөлийг нь бүрдүүлж өгөх хэрэгтэй. Аутизмтай хүүхдүүдийн аав ээж Монголд хүүхдээ өсгөх орчин нөхцөл байхгүйгээс гадаад орныг зорих нь их байдаг.

-Та Турк руу яваад ирсэн гэлээ. Тэндхийн орчин нөхцөл, туршлагаас дурдвал?

-Турк улс аутизмын эмгэгийг шийдсэнээрээ дэлхийд хоёрт ордог. Нэгт нь Англи улс ордог. Туркийн сургалтын систем, ноу-хауг Монголд нутагшуулахыг зорьж бид тус улсын гурван том байгууллагатай хамтран ажиллаж байгаа. Тэд өөрсдийн даван туулсан, мэдсэн, хуримтлуулсан туршлага бүх зүйлээрээ туслахад бэлэн байгаа гэдэг нь олон зүйлээс харагддаг. Турк улс хувийн сургалтын төвүүдийг маш сайн дэмждэг. Бүх хүнийг эрх тэгш хамруулахад бодлого нь чиглэдэг.

Жишээ нь Турк улсын иргэн хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдээ долоон хоногт 2-3 удаа сургалтад хамруулах төсвийг улс нь төсөвтөө суулгаад өгчихсөн байдаг. Ингэхдээ нийгмийн давхарга үүсгэхгүйгээр, боломжтой нь бус бүгд сурч байгаагаараа онцлогтой. Энэ арга барилуудаас бид нэвтрүүлэх хэрэгтэй. Үүний тулд төрийн байгууллагуудад уламжилж, шийдвэр гаргах түвшинд шийдүүлэх нь чухал. Мөн бүгдийг төр засагт хамааруулж, бүх ачааг улс үүрүүлэх ёстой гэх бус бид үүнээс юуг чадах вэ, алийг нь хийж чадах вэ гэдгээ тодорхойлон хамтарч ажиллах хэрэгтэй юм.

-Монголд аутизмын оношилгоо ямар түвшинд байдаг бол. Үүн дээр залуу эцэг, эхчүүд алддаг, олонх нь итгэхгүйгээс хугацаа алдах тохиолдол байдаг гэж сонссон?

-Эрт илрүүлэх тал дээр учир дутагдалтай зүйлүүд байгаа нь үнэн. Дээр нь эцэг эхчүүд хүлээн зөвшөөрөхгүй хугацаа алдах тохиолдлууд байна. Яагаад гэвэл аутизм гэдгийг өөр байдлаар хүлээж аваад байгаа. Яагаад гэвэл хүүхдүүд маань гаднах байдлаараа энгийн хүүхдүүдтэй адил харагддаг учраас ойлголт дутмаг байгаа юм болов уу гэж би боддог. Дээр нь энд оношлогдсон хүмүүс Туркт очоод өөр оноштой болж таараад байгаа.

Тэгэхээр эрүүл мэндийн боловсролыг чадавхжуулах тал дээр анхаарах зайлшгүй шаардлагатай.

Мэдээж яавал сайжруулах вэ, яаж гарц гаргалгаа хайх вэ гэдгийг юуны өмнө бодох ёстой. Тэгэхээр аль улс орон юуг түлхүү хөгжүүлж вэ гэдэг рүү бид чиглэж байгаа юм.

Дараагийн нэг асуудал нь эцэг эхчүүдийг хүүхдээ хүлээн зөвшөөрч цаг алдалгүй дараагийн алхам руу шилжихэд сэтгэл зүйн тал дээр мэдээллүүдийг зөв өгч, зөв чиглүүлэхэд бидний үүрэг оршиж байгаа юм.

Нөгөө талаас боловсролын түвшинд хэрхэн эрх тэгш хамруулах вэ, ямар арга барил, систем байх ёстой талаар төрөөс бодлогоо тодорхойлох ёстой. Ингээд хоёр тал харилцан нягт  хамтарч ажиллах юм бол хэлд ороогүй юм уу, хөгжлийн эсвэл оюуны хөгжил хоцрогдсон гэх мэтчилэн өөр өөрийн онцлогтой байгаа тэр хүүхдүүд бид бүгдэд нь хүрч ажиллах боломжтой.

-“Хандлагаа өөрчилье, эергээр хүлээж авъя” аянаар ямар зорилго тавьж байна вэ?

-Монгол Улс хүн бүр эрх тэгш байхыг Үндсэн хуульдаа хуульчилсан орон. Аутизмтай хүүхдүүд гаднах байдлаараа энгийн хүүхдүүдээс ялгарахгүй. Тиймээс гаргаж байгаа зан авир, байдлыг нь хараад хүмүүс өнгөцхөн дүгнэж, маш их гадуурхалт, ойлгохгүй байх, доромжлох зэрэг олон бэрхшээлтэй тулгардаг.

Гэрээсээ төөрч яваад аутизмтай хүүхэд байна гэж анзаарагдалгүйгээр амиа алдсан тохиолдол хүртэл бий. Энэ бэрхшээл дахин бүү тулгараасай гэдэг үүднээс эергээр хүлээж авъя, байгаагаар нь хүлээж авъя. Өнгөц бүү дүгнэ, бие биеэ хайрлая, хүлээн зөвшөөрье гэсэн зорилгоор энэ аяыг зохион байгуулж, олон талыг харуулах үүднээс олон байгууллага хамтран оролцож байна.

-Хүмүүст болон нийгэмдээ хандаж юу хэлэхийг хүсэж байна вэ?

-Бидний хувьд цаг хугацаа юу юунаас илүү үнэтэй. Өнгөрч буй цаг хугацааг юугаар ч буцааж авч чадахгүй учраас эцэг эхчүүд хүүхдэдээ ямар нэгэн эргэлзээтэй шинж байдал илэрвэл маш сайн ажиглаад холбогдох мэргэжлийн байгууллагуудад нь хандаж, хүүхдээ хүлээн зөвшөөрч дараа дараагийн алхмыг хийгээсэй. Ингэснээр үе тэнгийнхэнтэйгээ хамт өсөж дэвшихэд нь тусална. Иймд бидний оролцоо нэгдүгээрт шүү. Нийгэм маань эдгээр эцэг эхчүүдийн туулж байгаа ачааг эергээр хүлээж аваасай. Бүү ялгаварлан гадуурхаасай. Эрх тэгш байгаасай, аутизмтай хүүхэд болоод тэдний эцэг эхийг тусгаарлахгүй байхад анхаарал хандуулж хүнлэг байгаасай.

Эх сурвалж: ӨГЛӨӨНИЙ СОНИН

CRI Монгол радио13 цаг өмнө

Хятад Бразил дипломат харилцаа тогтоосны 50 жилийн ойг тэмдэглэв

CRI Монгол радио14 цаг өмнө

“Ши Жиньпиний эшлэх дуртай хэлц үгс” Бразилийн хэвлэл мэдээллээр цацагдлаа

CRI Монгол радио14 цаг өмнө

Гарын үсэг зурах ёслолд оролцон сэтгүүлчидтэй уулзав

CRI Монгол радио15 цаг өмнө

Ши Жиньпин Бразилын ерөнхийлөгчтэй хэлэлцээ хийв

Энтертайнмент2 өдөр өмнө

АНУ-ын Хууль зүйн яам “Google”-ийн “Chrome” хөтчийг заруулах арга хэмжээ авна

Улс төр2 өдөр өмнө

Цахим гарын үсгээр баталгаажсан гэрээнүүд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгддөг болно

Улс төр2 өдөр өмнө

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан худал мэдээлэлд залруулга хийж, уучлалт гуйхыг шаардав

Нийгэм2 өдөр өмнө

ЭМЯ: Папиллома вирусийн эсрэг дархлаажуулалтын талаар мэдээлэл хийж байна

Нийгэм2 өдөр өмнө

Орц, гарц хааж, дулааны шугамыг эвдсэн барилгын компанийн үйл ажиллагааг түр зогсоолоо

Нийгэм2 өдөр өмнө

Хогийн цэг дээрээс 142 ширхэг хавтас хураан авчээ

Энтертайнмент2 өдөр өмнө

МҮОХ-ны төлөөлөгчид БНХАУ-ын Хөх хотноо ажиллаж байна

Энтертайнмент2 өдөр өмнө

С.Мөнхзул пауэрлифтингийн ДАШТ-ээс алтан медаль хүртлээ

Улс төр2 өдөр өмнө

Б.ДЭЛГЭРСАЙХАН: Богд уулыг нүхлэх эсэхийг иргэдээс асууна

Ерөнхийлөгч2 өдөр өмнө

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны төсвийн тухай хуульд ХОРИГ тавилаа

CRI Монгол радио2 өдөр өмнө

Ши Жиньпин Бразилиад хүрэлцэн очиж Бразилд төрийн айлчлал хийж байна

Дэлхий2 жил өмнө

Монголын чадамгай гадаад бодлогын механизм эргэн ирлээ

Нийгэм1 жил өмнө

Э.Дуламсүрэн: Дайвар ачаатай тохиолдолд “УЛААН ГАРЦ”-аар нэвтрэх ёстой

Дэлхий10 сар өмнө

Согтуу зорчигч ажилтныг хазсан шалтгаанаар АНУ руу ниссэн ANA компанийн онгоц Токиод буцаж газарджээ

Эдийн засаг2 жил өмнө

Талын Зам -Шинэ Хөгжлийн гарц

Нийгэм1 жил өмнө

Х.Мөнхзаяа: Би тулга тойрсон жижиг улаач байхыг хүсдэггүй

Улс төр2 жил өмнө

АН-ын бүлгээс Монгол Улсад нүүрлэсэн 13 ХЯМРАЛЫГ нэрлэлээ

Нийгэм2 жил өмнө

Монгол Улсын Төрийн сүлд, далбаа хэрхэн бүтсэн талаар түүх

Нийгэм12 сар өмнө

Г.Болормаа: Эрх баригчид “Авлигын шүүх” гэх хэдхэн шүүгчтэй учраа олохыг хүсэж байна

Нийгэм2 жил өмнө

Аймаг, сумдын баяр наадмын товыг НЭГТГЭН ХҮРГЭЖ БАЙНА

Эдийн засаг2 жил өмнө

ГЕГ-ын статистик мэдээлэл

Covid-193 жил өмнө

Коронавируст халдварын эсрэг дархлаажуулалтын 35 цэгийн байршил

Нийгэм2 жил өмнө

Сун Гүй Мин: Монголын уул уурхайн салбарын хөгжилд Шинь Шинь компани хоёр том технологи нэвтрүүлсэн

Улс төр2 жил өмнө

Ханшийг тогтворжуулах чиглэлээр интервенц хийдэггүй

Эдийн засаг3 жил өмнө

Нөөцийн мах зах, худалдааны төвөөс 1.6 дахин хямд байна

Улс төр2 жил өмнө

БНАЛАУ нь Монгол Улсыг АПЕК зэрэг бүс нутгийн үйл явцад нэгдэн ороход дэмжиж ажиллахаа нотлов

Нийгэм2 өдөр өмнө

ЭМЯ: Папиллома вирусийн эсрэг дархлаажуулалтын талаар мэдээлэл хийж байна

Ерөнхийлөгч2 өдөр өмнө

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны төсвийн тухай хуульд ХОРИГ тавилаа

Нийгэм1 сар өмнө

Энэ амралтын өдрүүдэд ДОЛООН байршилд зам хааж, шинэчилнэ

Энтертайнмент5 сар өмнө

CHEF’s TABLE: Дэлхийд танигдсан зоогийг мэргэжлийн тогоочийн гараас амтлах үдэш

Энтертайнмент6 сар өмнө

Гар утсан дээрх ажлын App-уудаа устгахаас таны амралт эхэлнэ

Энтертайнмент6 сар өмнө

ATOX Esports анх удаа ESL Pro League-т оролцохоор боллоо

Эдийн засаг6 сар өмнө

“Замын-Үүд, Эрээний эдийн засгийн хамтын ажиллагааны бүс”-ийн хөрөнгө оруулалтын чуулга уулзалт боллоо

Улс төр6 сар өмнө

Д.Ганбат: Цалинтай ээжийн 50 мянган төгрөгийг цалин шиг цалин болгоё л доо

Улс төр6 сар өмнө

ШИНЭ ХОРШОО I Ардчилсан нам 180 мянга гаруй малчдаас уучлал гуйх ёстой

Улс төр6 сар өмнө

Шадар сайд, УОК-ын дарга С.Амарсайхан цаг үеийн асуудлаар мэдээлэл өгч байна

Дэлхий6 сар өмнө

ОХУ-ын ерөнхий сайдад Changan загвараар үйлдвэрлэсэн Волга автомашин бэлэглэжээ

Дэлхий6 сар өмнө

Киргизстаны нийслэлд Энэтхэг, Пакистаны оюутнууд, цагаачдын эсрэг үймээн гарчээ

Дэлхий6 сар өмнө

Франц улсад хар тамхины гэмт хэрэгтнийг замаас нь оргуулсан зэвсэгт халдлага гарав

Дэлхий6 сар өмнө

Өмнөд Солонгосын тагнуулын байгууллага Ким Жон Уныг магтсан суртал нэвтрүүлгийн дууг хориглох хүсэлт гаргажээ

Энтертайнмент7 сар өмнө

Apple компани iPad бүтээгдэхүүнийхээ шинэ загваруудыг танилцууллаа