Ази Номхон далайн орнуудын бүтээсэн гайхамшиг

Хятадын эртний үгэнд “гуч хүрч тогтдог” хэмээдэг. Гуч нь төлөвшил, шинэ аяна гараа гэсэн үг юм. Ази, Номхон далайн эдийн засгийн хамтын ажиллагааны байгууллагын (АПЕК) удирдагчдын албан бус анхны уулзалт болсны 30 жилийн ой энэ онд тохиож байна. Орон нутгийн цагаар 17-ны өдөр АНУ-ын Сан Франциско хотод болсон АПЕК-ийн удирдагчдын 30 дахь албан бус уулзалт дээр Хятад улсын дарга Ши Жиньпин Ази Номхон далайн бүс нутгийн өндөр чанартай өсөлтийг дэмжихийн тулд хамтын хүчин чармайлт гаргахыг уриалж, Хятад улс Хятад маягийн шинэчлэлийг ашиглан дэлхийн улс орнуудын орчин үеийн хөгжлийг ахиулахад шинэ боломж олгоно гэж амлав.

Гучин жил өнгөрч, дэлхий маш их өөрчлөгдсөн. Ази-Номхон далайн бүс нутаг дэлхийн эдийн засгийн хамгийн эрч хүчтэй өсөлтийн бүс болсон хэдий ч эсрэгээрээ даяаршил, жигд бус хөгжил, геополитикийн өрсөлдөөн, уур амьсгалын өөрчлөлт зэрэг сорилтуудтай тулгараад байна. Энэхүү нөхцөл байдалд Ши Жиньпин дарга АПЕК-ийн энэ удаагийн дээд хэмжээний уулзалт дээр “анхны зорилгодоо үнэнч байж, эв санаа нэгтэй хамтран ажиллаж, Ази Номхон далайн бүс нутагт өндөр чанартай өсөлтийг ахиулах”-ыг уриалсан нь АПЕК-ийн байр суурьтай нийцэж байгаа төдийгүй цаг үеийн хөгжлийн чиг хандлага, бүс нутгийн ард түмний нийтлэг хүсэл эрмэлзэл, дуу хоолойг илэрхийлж байна.

Хятадад анхаарал хандуулдаг хүмүүс “өндөр чанартай, чансаатай хөгжил” нь Хятадын хөгжлийн үндсэн үг хэллэг болохыг олж мэдэх болно. Хятадын “өндөр чанартай хөгжил”-өөс Ази, Номхон далайн бүс нутгийн “өндөр чанартай өсөлт” хүртэл хоорондоо ямар холбоотой вэ? Хятадын Нанькай их сургуулийн АПЕК-ийн судалгааны төвийн захирал Лю Чэнь-Ян хэлэхдээ, Хятад улс өөрийн эдийн засгийн хөгжлөөрөө дамжуулан инноваци, ногоон байдал, нээлттэй байдал зэрэг “өндөр чанартай хөгжил”-ийн тухай гүнзгий ойлголттой болсон. АПЕК-ийн олон орны эдийн засаг хамтын хөгжилд хувь нэмэр оруулахын тулд эдгээр туршлагаа Ази Номхон далайн бүс нутагтай хуваалцахыг хүсэж байна. Энэхүү АПЕК-ийн дээд хэмжээний уулзалтаас гаргасан Сан Францискогийн тунхаглалд бүс нутгийг дэмжих, уян хатан байдал, тогтвортой байдал, дэд бүтцээр холбох, инноваци, хүртээмжтэй байдлыг тэргүүлэх чиглэл болгон оруулахыг онцолжээ. Энэ нь Хятадын холбогдох бодлогын саналыг тусгаж байна гэжээ.

Ази-Номхон далайн бүс нутаг “өндөр чанартай өсөлт”-д хүрэхийн тулд ирээдүйн эдийн засгийн хөгжлийн чиг хандлага, тэргүүлэх чиглэлийн талаар тодорхой ойлголттой байх шаардлагатай. Энэ удаагийн дээд хэмжээний уулзалтын үеэр Ши Жиньпин дарга Ази Номхон далайн хамтын ажиллагааг зөв чиглэлд хөтлөхийн тулд “инновацид тулгуурласан”, “ногоон хөгжил”-ийг баримтлах хэрэгтэйг онцолжээ. Хятад улс АПЕК-ийн орон нутгийн дижитал бүтээн байгуулалт, аж ахуйн нэгжийн дижитал өвөрмөц байдал зэрэг санаачилга, ногоон хөдөө аж ахуй, тогтвортой хотууд, эрчим хүч бага нүүрстөрөгчийн өөрчлөлт зэрэг АПЕК-ийн хамтын ажиллагааны санаачилга дэвшүүлсэн нь Ази Номхон далайн бүс нутгийн хөгжлийг илүү хүчирхэгжүүлэх болно.

Ази-Номхон далайн бүс нутагт “өндөр чанартай өсөлт”-ийг бий болгохын тулд улс орнууд өөр өөрийн гэсэн арга бодлоготой байдаг ч үндсэн олон асуудлаар зөвшилцөлд хүрэх шаардлагатай. Жишээлбэл, бид нээлттэй бүсчилсэн үзэл баримтлалыг баримталж, бүс нутгийн хамтын ажиллагааны гол суваг болох АПЕК-ийн статусыг хадгалах ёстой. Энэ долоо хоногт болсон АПЕК-ийн уулзалтын үеэр “Энэтхэг-Номхон далайн эдийн засгийн тогтолцоо” (IPEF)-ны сайд нарын уулзалт мөн Сан Францискод болсоныг хүмүүс анзаарсан ч хамгийн чухал худалдааны асуудлаар тохиролцоонд хүрч чадаагүй байна. Энэ нь “Ази Номхон далай”-ыг “Энэтхэг-Номхон далай”-аар сольж, “жижиг тойрог” бүрдүүлэх нь даяаршлын хөгжлийн чиг хандлага, нээлттэй олон талт үзлийн үзэл санаатай нийцэхгүй байгааг харуулж байна. АПЕК-ийн “үндсэн суваг” руу буцах шаардлагатай хэвээр байна.

Өнгөрсөн хугацаанд Хятад улс Ази Номхон далайн хамтын ажиллагааг ахиулах анхны зорилгодоо үнэнч байж, чиглүүлснээс гадна арга хэмжээ авсаар ирсэн. Ирэх алтан 30 жилд Хятад маягийн шинэчлэлийг эрчимтэй ахиулж буй Хятад улс нь Ази Номхон далайн бүс нутгийн өндөр чанартай өсөлтийг ахиулж, 2040 он хүртэлх Путражаягийн алсын харааг хэрэгжүүлэхийг ахиулж, дэлхийн орчин үеийн шинэчлэлд түлхэц үзүүлэх болно. Өнгөрсөн түүхийг эргэн харж, ирээдүйг угтан бараалахад Ази Номхон далайн бүс нутаг нь ямагт харилцан суралцах, хамтран ажиллаж хамтдаа хожих хөгжлийн индэр байх ёстой.