Хятад улс худалдааны дээрэлхэх үзлийг эрс эсэргүүцэнэ

Хэдэн хоногийн өмнө АНУ фентанилтай холбоотой асуудлаар АНУ-д экспортолж буй Хятадын бараа бүтээгдэхүүнд гаалийн татвараа 10 хувиар нэмэхээ зарласан бөгөөд Хятад улс өөрийн хууль ёсны эрх ашгийг хамгаалахын тулд шаардлагатай хариу арга хэмжээ авахаа нэн даруй мэдэгдэв. 4-ний өдөр хариу арга хэмжээ авахаа зарлаж, 2025 оны 2-р сарын 10-наас эхлэн Хятад улс АНУ-аас импортолж буй зарим бараанд нэмэлт татвар ногдуулахаа зарлаж, Хятад улс мөн Дэлхийн Худалдааны Байгууллагад /ДХБ/ зарга мэдүүлсэн байна. Олон улсын шинжээчдийн үзэж буйгаар, Хятад улсын хариу арга хэмжээ нь олон улсын хууль тогтоомж, ДХБ-ын дүрэм журамд нийцэж байгаа бөгөөд энэ нь Хятад улсын хууль ёсны эрх ашгийг хамгаалах шийдэмгий байдлыг илэрхийлээд зогсохгүй, ДХБ-ын эрх мэдлийг сахин хамгаалахад чухал ач холбогдолтой юм гэжээ.

Бүрэн эрхт улс орны хувьд Хятад улс нь хөгжих хууль ёсны эрхтэй. АНУ дотоод засаглалынхаа бүтэлгүйтлээс үүдэлтэй фентанилын хямралыг олон улсын худалдаа, эдийн засагтай холбож, татвар ногдуулах замаар олон нийтийн анхаарлыг сарниулах нь Хятадын хөгжлийн эрхийг харгислан боомилж буй хэрэг юм. АНУ эхлээд өдөөн хатгалга хийсэн болохоор Хятад хуулийн дагуу хариу арга хэмжээ авсан нь үндэслэлтэй юм. Энэ нь мөн АНУ-д Хятад улс эрх тэгш, харилцан ашигтай байх зарчмыг баримталж, ганц талын хориг арга хэмжээ авах юм бол Хятад улс өөрийн хөгжлийн эрхийг хамгаалах болно хэмээх тодорхой дохио өгч байна.

Сүүлийн хэдэн жилийн баримтууд АНУ Хятадын эсрэг хийсэн татварын дайны төлбөрийг тэд өөрсдөө төлдөг гэдгийг нотолсон. АНУ-ын зөвлөх байгууллагуудын тооцоолсноор 2018 оны худалдааны дайн АНУ-ын хэрэглэгчид 40 тэрбум гаруй долларын нэмэлт зардал гаргаж, 245 мянган ажлын байраа алдсан байна. Хятадын эсрэг худалдааны дээрэлхэх, блоклох арга хэмжээ авсны дараа АНУ үйлдвэрлэлээ сэргээж, худалдааны алдагдлаа бууруулж чадаагүй төдийгүй гадаад дахь чухал зах зээл, итгэл үнэмшилээ алдаж, инфляцийн асуудалтай тулгарч, нийлүүлэлтийн өртгийг өсгөсөн юм.

Ийм ч учраас сүүлийн өдрүүдэд олон улсын эрх баригчид, тэр дундаа Европын удирдагчид тарифын шинэ дайн эхлүүлэх нь “тэнэг” үйлдэл юм гэж АНУ-д анхааруулсан. Европын Комиссын дарга Урсула фон дер Лейен 3-ны өдөр хэлэхдээ, өндөр татвар ногдуулах нь бизнесийн зардлыг нэмэгдүүлж, ажилчид болон хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хохироож, эдийн засгийн эмх замбараагүй байдал үүсгэж, инфляцийг хөөрөгдөнө, үүнээс ямар ч ашиг гарахгүй гэжээ. АНУ-ын удирдагчийг албан тушаалдаа орсны дараа Ройтерс агентлагаас явуулсан санал асуулгаар америкчуудын дийлэнх нь шинэ тарифыг хэрэгжүүлэхийг эсэргүүцэж байгааг харуулжээ. Америкийн ахлах улс төр судлаач Рон Браунштейн татвар ногдуулах нь дэлхийн эдийн засаг, АНУ-ын эдийн засаг, амьжиргааны өртөгт “том эрсдэл” гэдгийг онцолсон.

Эцсийн эцэст, Хятад Америкийн эдийн засаг худалдааны харилцааны мөн чанар нь харилцан ашигтай, хамтдаа хожих үр дүн юм. АНУ-ын худалдааны дээрэлхлийн эсрэг Хятад улс хариу арга хэмжээ авах нь “Америк нэгдүгээрт” гэсэн логикийг эвдэж, ганц талт үзлийн тархалтыг хязгаарлах шаардлагатай. Энэ бол зөвхөн өөрсдийнхөө хөгжих эрхийн төлөөх тэмцэл төдийгүй олон талт худалдааны тогтолцоо, олон улсын шударга ёсны төлөөх тэмцэл юм. Америк ард түмнийхээ сайн сайхны төлөө зүтгэж, Хятад, Америкийн эдийн засаг худалдааны харилцааны мөн чанарыг ухаалгаар ойлгож, буруу арга барилаа аль болох хурдан засч, Хятад Америкийн харилцааны тогтвортой, эрүүл, тогтвортой хөгжлийг ахиулах ёстой. Эс бөгөөс худалдааны дайн, тарифын дайнд ялагч байхгүй гэдгийг баримт дахин нотлох болно.