З.Мэндсайхан сайд аа, 4 дэлгүүр тутмын нэгийг нь ХААЛАА гээд 4 хүн тутмын НЭГ нь архинаас гарахгүй

ХХААХҮ-ийн сайд З.Мэндсайхан өнгөрсөн наймдугаар сарын 19-ний өдөр А-272 тоот тушаал гаргаж, согтууруулах ундаа худалдах, түүгээр үйлчлэх цэгийг тоог аймаг, нийслэл, суманд 1000 хүн тутамд дөрөв хүртэлх байхаар норматив тогтоожээ.  Мөн тушаалыг хэрэгжүүлэн ажиллаж, согтууруулах ундаа худалдах, түүгээр үйлчлэх цэгийн тоог одоогийн хэмжээнээс нэмэхгүй байх, цэгийн тоог үе шаттай бууруулах арга хэмжээг хэрэгжүүлэхийг аймаг, нийслэлийн Засаг дарга нарт зөвлөсөн байна.  Тушаалын дагуу удахгүй архи, согтууруулах ундаа худалдах цэгийн тоог бууруулах нь. Бас үйлчлэх цэгүүдийг ч гэсэн.

Согтууруулах ундаа худалдах цэгт хайпермаркет, супермаркет, хүнсний дэлгүүр, бөөний төв гээд бүгд л багтахаар байна. Харин үйлчлэх цэгт ресторан, баар, кафе багтах аж.  Зорилго нь архины замбараагүй хэрэглээ, архидалттай тэмцэх гэдэг тодотголтой байх. Түүнээс биш уйдсандаа ийм тушаал гаргаагүй нь мэдээж.  З.Мэндсайхан сайд аа, зорилго чинь ариун байж болно, хэн хүнгүй л архидалттай тэмцэхийг хүсэж байгаа. УИХ-ын эмэгтэй гишүүд ч архины эсрэг хууль, журмыг чангатна гэж ярьсан.  Архинаас үүдэлтэй гэмт хэрэг, осол аваар, муу муухайг тоолбол аймшигтай тоо гарна.  Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй холбовол бүр элэг эмтрэм дүр зураг гарч ирэх нь ойлгомжтой. Тиймээс архидалттай тэмцэх нь зөв.

Харин архи зардаг, согтууруулах ундаагаар үйлчилдэг цэгийн тоог цөөлөөд хүмүүс архи уухаа багасгана гэвэл ёстой тийм байхгүй шүү.  Та бүхэл бүтэн хүнс, хөнгөн үйлдвэрлэлийн салбарыг хариуцаж байгаа сайд хүн. Энэ зэргийг мэдмээр юм. Үнэхээр мэдэхгүй бол тайлбарлаад өгье.  Архи зардаг 4 дэлгүүрийн нэгийнх нь эрхийг хураачихлаа гэж бодъё.  Эрхээ хураалгасан дэлгүүрээс архи авдаг байсан хүн уухаа болих уу. Нөгөө гурав руу нь ороод л архи, шар айргаа авчихна биз дээ.  4 ресторан, баар, кафе тутмын нэгийнх нь согтууруулах ундаагаар үйлчлэх эрхийг нь хураачихлаа. Нөгөө гурвынх нь орлого л өснө.

Үндэсний статистикийн хорооны судалгаанаас үзэхэд, 2017 онд архи худалдаалах, согтууруулах ундаагаар үйлчлэх 1 цэгт ногдох 18, түүнээс дээш насны хүн амын тоо 195 байна.  Сайдын тушаалын дагуу нэг цэгт ногдох хүний тоог 250 болгоно гэвэл үндсэндээ 4 дэлгүүр тутмын нэг нь эрхээ хасуулна гэсэн үг. Мөн согтууруулах ундаагаар үйлчилдэг 4 үйлчилгээний газрын нэг нь эрхээ хасуулах болчихлоо.  Үүнээс үзвэл, хүнс, хөнгөн үйлдвэрийн салбарын сайд нь иргэдийнхээ бизнес руу халдах тушаал гаргасан гэсэн үг.  2017 оны байдлаар Улаанбаатар хотод 4779 архи худалдах болон согтууруулах ундаагаар үйлчлэх цэг байж. Энэ тоо сүүлийн гурван жилд нэмэгдсэн нь тодорхой. Гэхдээ энэ тоогоор авч үзвэл ХХААХҮ-ийн сайд 1000 гаруй дэлгүүр, ресторан, баар, кафены согтууруулах ундаа зарах, түүгээр үйлчлэх эрхийг хураах шийдвэр гаргачихлаа.

Архины үйлдвэрүүдийн үйлдвэрлэсэн архи, импортлогчдын гадаадаас оруулж ирсэн согтууруулах ундааг дамжуулж худалдах, түүгээр үйлчлэх бизнес хийж, амьдралаа авч явж байгаа олон хүний ажлыг нураана, боомилохоор улайрч байна. Ерөнхий сайдаасаа авахуулаад энэ Засгийн газрын гишүүд яагаад ийм утгагүй шийдвэр гаргаж, бизнес эрхлэгчдийнхээ боломж руу дайрч байгааг ойлгох ухаан алга.  Цэгийн тоог бууруулснаар архидалт багасгахгүйг дахиад хэлье. Харин ч согтууруулах ундаа зарах, түүгээр үйлчлэх эрхээ авч үлдэхийн тулд албан тушаалтнуудад авлига өгөх л шаардлагатай болно. Яаж ч харсан энэ шийдвэр эрхэм сайдын авлига авч болох арга зам юм шиг л дурайгаад байна.

Хэрвээ архидалттай тэмцэх гэж байгаа бол иргэдээ соён гэгээрүүл, хөгжүүл, амьдрал ахуйг нь сайжруул.  Амьдрал нь сайжраад ирэхээр, боловсролын түвшин нь нэмэгдээд, хөгжөөд ирэхээр иргэд архийг хүнд байдлыг давах, сэтгэл гутралаа туулж гарах арга зам гэж харахаа болино. Харин илүү соёлтой хэрэглэгээ болгодог гэж судалсан, мэддэг хүмүүс нь хэлээд байгаа.  Зүгээр л хорих, хасах, булаах аргыг хэрэглэвэл эсрэгээрээ архины соёлгүй хэрэглээ улам нэмэгдэнэ. Дундаас нь ашиг хонжоо хайгчид ч эрс нэмэгддэг. Коронавирусийн улмаас согтууруулах ундаагаар үйлчилдэг цэгүүдийг оройн 22:00 цагт хаах журам мөрдүүлсэн. Тэгэхэд л хүргэлтийн архи, шар айрагны үйлчилгээ яаж хөгжиж, хоёр дахин илүү үнээр зарж байна.  Энэ зүгээр наад захын жишээ. Тиймээс үйлчилгээ үзүүлж, худалдаа хийж байгаа иргэдийнхээ ажлыг булаах шийдвэрээ цуцлаад, иргэдээ соён гэгээрүүлэх арга хайж ол.