Хятад-Монголын хамтын ажиллагааны шинэ хуудсыг нээх айлчлал

БНХАУ-ын Төрийн Зөвлөлийн Ерөнхий сайд Ли Чяны урилгаар Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ зургадугаар сарын 26-наас долдугаар сарын 1-ний хооронд БНХАУ-д албан ёсны айлчлал хийж байна. Айлчлалын хугацаанд Л.Оюун-Эрдэнэ Тяньжин хотноо зохион байгуулагдах Шинэ манлайлагчдын 2023 оны ээлжит чуулга уулзалт буюу “Зуны Давос” олон улсын эдийн засгийн чуулга уулзалтад мөн оролцох юм.
Энэхүү айлчлалын үеэр Л.Оюун-Эрдэнэ болон Ли Чян нар албан ёсны хэлэлцээ хийхээс гадна Л.Оюун-Эрдэнэ БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин, Бүх Хятадын Ардын Төлөөлөгчдийн Их Хурлын Байнгын хорооны дарга Жао Лэжид тус тус бараалхаж, хоёр улсын иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцаа, харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх асуудлуудаар санал солилцож, хамтын ажиллагааны олон баримт бичигт гарын үсэг зурах төлөвтэй байна.
БНХАУ бол Монгол Улсын мөнхийн хөрш бөгөөд худалдаа эдийн засгийн хамгийн том түншийн байр сууриа олон жил хадгалж буй орон юм.
Хөрш хоёр орон нь цар тахлын амаргүй үед эв санаагаараа нэгдмэл байж, бие биедээ харилцан туслах замаар хөрш орнуудын найрамдалт харилцааны тод үлгэр жишээ болж ирсэн билээ. Тухайлбал, Монгол Улс цар тахлын оргил үед Хятадын ард түмэнд 30 мянга хонь бэлэглэж, үүний хариуд Хятад улс Монголын ард түмэнд цай, цар тахлаас хамгаалах эд материал бэлэглэсэн билээ.
Монголчууд хонийг “халуун хошуут амьтан” хэмээж, цайлган цагаан сэтгэлийг бэлгэдэн сайн санасан хүмүүстээ бэлэглэдэг уламжлалтай. Харин цай бол Хятадын ард түмний идээний дээж бөгөөд 5000 жилийн түүхт тус улсын соёл уламжлалын салшгүй нэг хэсэг юм. Ийнхүү тус хоёр улс “юу байна түүгээрээ бие биенээ дайлж”, хөршүүд хэрхэн эв санаагаараа нэгдмэл байж, хэцүү бэрхийг хамтдаа даван туулж болдгийг дэлхий дахинд үлгэрлэн харуулсан.
Цар тахлын амаргүй үед тус хоёр улс өндөр дээд түвшний айлчлалыг тасалдуулалгүй зохион байгуулж, улс төр, эдийн засаг болон бусад салбарын хамтын ажиллагаагаа хэвийн явуулсаар ирсэн. Тухайлбал 2020 оны хоёрдугаар сарын сүүлчээр Монгол Улсын тухайн үеийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Хятад улсад айлчилж, цар тахал дэгдсэнээс хойш Хятад улсад айлчилсан гадаадын анхны төрийн тэргүүн болж, Ковид-19 цар тахалтай тэмцэхэд Хятадын ард түмэнтэй эв санаагаараа нэгдмэл буйгаа биечлэн илэрхийлсэн. 2022 оны хоёрдугаар сард Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Бээжин 2022” өвлийн олимпын наадмын нээлтийн ёслолд биечлэн оролцсон юм. Мөн оны 11 дүгээр сарын сүүлчээр Монгол Улсын одоогийн Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Хятад улсад айлчилсан. Хамгийн сүүлд гэхэд 2023 оны тавдугаар сард Монгол Улсын Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг БНХАУ-д айлчилж, Хятад улсын Төрийн зөвлөлийн гишүүн бөгөөд Гадаад харилцааны сайд Ли Чянтай хэлэлцээ хийсэн.
Харин БНХАУ-ын талаас 2020 оны есдүгээр сар болон 2022 оны наймдугаар сард Хятад улсын тухайн үеийн Төрийн зөвлөлийн гишүүн бөгөөд Гадаад харилцааны сайд Ван И, 2022 оны есдүгээр сард БХАТИХ-ын Байнгын хорооны дарга Ли Жаньшу нар Монголд айлчилсан.
Тэгвэл цар тахлын дараа болж буй Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн энэ удаагийн айлчлал нь өргөн цар хүрээг хамарсан салбарт, тэр дундаа худалдаа, эдийн засгийн салбарт хоёр талын харилцан ашигтай, практик хамтын ажиллагааг улам бүр өргөжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой гэж үзэж байна.
Монгол Улсын Төвбанкны мэдэгдсэнээр, Монгол Улс болон Хятад улсын хоёр талын худалдааны бараа эргэлтийн хэмжээ сүүлийн 10 жилийн хугацаанд 2.5 дахин нэмэгджээ. Мөн сүүлийн 10 жилийн хугацаанд Хятадын талаас Монголд 2.6 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн байна.
Монголын Үндэсний статистикийн хорооны мэдэгдсэнээр, энэ оны эхний таван сарын хугацаанд Монголын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 35.3 хувиар өсөн 9.8 тэрбум ам.долларт хүрсэн байна. Энэ хугацаанд Монгол Улс нийт 139 улстай худалдаа хийснээс Хятад улстай хийсэн худалдаа нь тус улсын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлтийн 73.2 хувийг эзэлж байна. Өөрөөр хэлбэл, Хятад улс Монголын гадаад худалдааны хамгийн том түншийн байр сууриа хадгалсаар байна.
Одоогоос бараг 10 жилийн өмнө буюу 2014 онд Монгол болон БНХАУ нь хоёр талын худалдааны хэмжээгээ 10 тэрбум ам.долларт хүргэх зорилт тавьж байсан бөгөөд энэхүү зорилт 2021 онд биелсэн.
Харин одоо Монгол Улс БНХАУ-тай хийж буй худалдааны хэмжээгээ ирэх таван жилийн хугацаанд хоёр дахин нэмэгдүүлэн 20 тэрбум ам.долларт хүргэхийг зорьж байна.
Энэ томоохон зорилтыг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай арга замуудыг эрэлхийлж, хэрэгжүүлэхэд Л.Оюун-Эрдэнийн Хятадад хийж буй айлчлал нэн чухал.
Мөн сүүлийн жилүүдэд цөлжилтөөс үүдэлтэй шар шороон шуурганы давтамж Монголд нэмэгдэж, Монголын говиос улбаатай шороон шуурга Хятад улс болон бусад улсад хүрч буйг холбогдох албаны хүмүүс хэлж байна. Цөлжилттэй тэмцэхийн тулд Монгол Улс 2030 он гэхэд 1 тэрбум мод тарих зорилго бүхий “Тэрбум мод” үндэсний хөтөлбөрийг 2021 оноос хэрэгжүүлж эхэлсэн. Байгаль орчны асуудал гэдэг дан ганц улсын асуудал биш. Тиймдээ ч Хятад улс Монголын энэ санаачилгыг дэмжиж буйгаа илэрхийлж, шороон шуурга болон цөлжилттэй тэмцэхэд Монголд туслахад бэлэн буйгаа илэрхийлсээр ирсэн. Эл асуудлаар ч Хятад улс Монголд тодорхой дэмжлэг үзүүлэх байх гэсэн хүлээлт байна.
Ийнхүү Л.Оюун-Эрдэнийн энэ удаагийн айлчлал нь хоёр улсын харилцаа, хамтын ажиллагааг улс төр, худалдаа, эдийн засаг, цөлжилттэй тэмцэх зэрэг өргөн цар хүрээг хамарсан салбарт шинэ шатанд гаргаж, хоёр талын улс төрийн харилцан итгэлцлийг улам бүр бэхжүүлэх нь эргэлзээгүй.
Г.Солонго