Яг хэн нь “эдийн засгаар сүрдүүлж далайж” байгаа вэ?

АНУ-ын Сангийн сайд Йеллен саяхан “Их 7”-ын Сангийн сайд, Төв банкны ерөнхийлөгч нарын уулзалтад оролцохдоо Хятадын “эдийн засгийн дарамт”-ын эсрэг “зохицолтой нэгдсэн арга хэмжээ” авахыг уриалав. Энэ бол “хулгайч хулгайчийг барина” хэмээн хашхирч байгаа хэрэг юм. Тэгэхэд яг хэн нь эдийн засгаар бусдыг дарамталж, яг хэн нь чухам хохирч байгаа гэдгийг бодит үнэн гэрчилж нотолж байна.

Олон улсын харилцаанд “сүрдүүлж албадах”-ын тухай ярих юм бол энэ ухагдахууныг анх АНУ өөрөө бий болгосон бөгөөд тус орон үүнийг хэрэгжүүлсээр ирсэн. Энэхүү үзэл баримтлалын гол цөм нь АНУ-ын ноёрхлыг хадгалахын тулд бусад улс орнуудыг АНУ-ын шаардлагын дагуу өөрчлөлт хийхийг хүчээр туулгаж, улс төрийн тусгаарлалт, эдийн засгийн хориг арга хэмжээ, технологийн бүслэлт гэх мэтийг ашигладаг.

“Эдийн засгийн сүрдүүлэлт” нь АНУ-ын “албадлагын дипломат харилцаа”-ны нэг хэсэг бөгөөд АНУ “патент”-ыг нь эзэмшдэг юм. Шинжээчдийн үзэж буйгаар, АНУ Хятад Америкийн эдийн засаг, худалдаа, санхүүгийн хамтын ажиллагаа, хэлэлцээрээс “чип” олж авахыг хүсэж, оргүй газар овоо босгож, Хятадыг буулт хийхийг шаардаж байна.

Хагас дамжуулагч, хиймэл оюун ухаан, технологи зэрэг өндөр технологийг хамарсан олон салбарт Хятад улсад “урьд өмнө байгаагүй” хөрөнгө оруулалтын хязгаарлалт хориг тавихаа Америк энэ оны “Их 7”-ын дээд хэмжээний уулзалтаар зарлана гэж сүүлийн үед тус орны хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд мэдээлж буйг олон нийт анзаарсан байх. Хэрэв энэ мэдээ үнэн болоход хүрвэл Америк Хятадын эсрэг эдийн засгийн дарамт шахалт явуулж, Хятадын хөгжлийг хязгаарлахыг зорьж байгаагийн бас нэг гэрч, нотолгоо болох болно.

Үнэн хэрэгтээ технологийн болон эдийн засгийн ганц талт хориг арга хэмжээ нь АНУ-ын эдийн засгийн дарамт шахалтад ашиглах байнгын арга хэрэгсэл болсон юм. АНУ-ын хувьд мөнхийн найз гэж байдаггүй, зөвхөн мөнхийн ашиг сонирхол л гэж байдаг. Тус орон эдийн засгийн дарамт шахалт үзүүлэхдээ холбоотнуудаа ч өршөөдөггүй. Ялангуяа 1980-аад оноос хойш АНУ олон удаа Японы эсрэг эдийн засгийн хориг арга хэмжээ авч, хагас дамжуулагч гэх мэт Японы давуу үйлдвэрүүдийг дарангуйлж, бүр Японы эдийн засагт бүтцийн томоохон “хагалгаа” хийхийг оролдсон юм. Үүнийг сурах бичгийн түвшинд эдийн засгийн шахалт гэж нэрлэж болно. Энэ жилийн G7-ийн дээд хэмжээний уулзалтыг зохион байгуулагч орны хувьд Япон сонголттой амнези хийхгүй биз?

АНУ-ын одоогийн “Инфляцыг бууруулах хууль”-ийн төслийг хар. Зарим шинжээчид АНУ гадаадын компаниудыг зах зээлийн ялгаварлан гадуурхах, эсвэл АНУ-д хөрөнгө оруулах хоёрын аль нэгийг нь сонгоход хүргэхийн тулд шударга бус татаас, татварын хөнгөлөлт үзүүлэх замаар дотооддоо үйлдвэрлэсэн цэвэр эрчим хүчний бүтээгдэхүүнийг дэмжиж байгааг онцолжээ.

Удахгүй G7-ийн дээд хэмжээний уулзалт болно. Энэ “жижиг тойрог”-ын гишүүд АНУ-ын эдийн засгийн дарамтын хохирогч гэдэг нь тодорхой. Хэрэв АНУ дээд хэмжээний уулзалтын хэлэлцэх асуудлын жагсаалтад “эдийн засгийн дарамт шахалт үзүүлэх арга хэмжээ”-г оруулахыг шаардаж байгаа бол эдгээр улс орнууд эхлээд өөрсдийн туулж өнгөрүүлсэн замналаа эргэн харах нь зүйтэй байх.