“Цахим эрх зүй, түүний хөгжлийн чиг хандлага” олон улсын эрдэм шинжилгээний хурал боллоо

“Цахим эрх зүй, түүний хөгжлийн чиг хандлага” сэдэвт олон улсын эрдэм шинжилгээний хурлыг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн хурлын танхимд өчигдөр өдөр төрийн болон төрийн бус байгууллага, гадаад, дотоодын эрдэмтэн судлаачдын илтгэлийг хэлэлцүүлэн, санал солилцох зорилгоор Монгол Улсын дээд шүүх, Шүүхийн ерөнхий зөвлөл, МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийн Герман, Европын эрх зүйн төвтэй хамтран Ханс зайдалын сан дэмжин зохион байгууллаа.

Өнөөдрийн хурлын үйл ажиллагаанд бүх шатны шүүхийн шүүгчдийн төлөөлөл, ШЕЗ-ийн гишүүд, ажлын албаны төлөөлөл, Шүүхийн сахилгын хорооны төлөөлөл, Үндсэн хуулийн цэцийн төлөөлөл, Төрийн эрх барих болон бусад төрийн байгууллагуудын төлөөлөл, Монгол Улсын прокурорын ахлах прокуроруудын төлөөлөл, Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамны төлөөллүүд, Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны төлөөллүүд, Цагдаагийн ерөнхий газрын төлөөлөл, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын төлөөллүүд, Шүүх шинжилгээний ерөнхий газар, Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын төлөөлөл, МУИС-ын Хууль зүйн сургууль, Дотоод хэргийн их сургууль Шихихутуг их сургууль, Отгонтэнгэр Их сургууль, Их засаг их сургуулийн судлаач багш нар, Ханс зайделийн сангийн суурин төлөөлөгч Феликс Гленг, Монголын хуульчдын холбоо, Өмгөөлөгчдийн холбоо, Нээлттнй нийгэм форум, Оюуны инновац ТББ, Хууль зүйн үндэсний хүрээлэн, Шүүхийн инновац- цахимжуулалтын хорооны төлөөллүүд танхимаар нийт 80 гаруй хүн, цахимаар бүх шатны шүүгчид, шүүхийн Тамгын газрын ажилтан албан хаагчид оролцож байна.

Хурлыг нээж Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга Н.Мөнгөнцэцэг хэлсэн үгэндээ Хүн төрөлхтний түүхэнд “Дижитал эрин” хэмээн нэрийдэж буй цахим зууны технологийн эрчимтэй хөгжил, хурдацтай өөрчлөлтийн үр дүнд дэлхий даяар хүн бүр цахим орчинд албан болон албан бус харилцаа холбоо тогтоож, ажил албаа гүйцэтгэн мэдээллийн хязгааргүй орон зайд бид амьдарч байна. Мэдээллийн технологийн хурдацтай хөгжлийг дагаад шүүхийн системд шинэ шинэ технологийг нэвтрүүлэх шаардлага зүй ёсоор тавигдаж байна. Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс 1994-2002 оноос эхлэн мэдээллийн технологийг шүүхэд нэвтрүүлэхэд үе шаттай үйл ажиллагаа явуулж ирсэн. Өнөөдрийн байдлаар шүүхэд мэдээллийн технологийн 20 гаруй программ ашиглагдаж байна. Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2022 оны 332 дугаар тогтоолоор баталсан “Шүүхэд мэдээллийн технологи, шүүхийн үйлчилгээ, удирдлагын шинэ хэлбэрийг нэвтрүүлэх нэгдсэн бодлого”-ын хүрээнд Шүүхийн цахимжуулалтыг хөгжүүлэх “Цахим шүүх-2.0” төслийг 3 үе шаттайгаар нэвтрүүлэхээр бид зорьж, эхний үе шатыг 2024 оны эхний хагас жилд амжилттай нэвтрүүлж, системийн хөгжүүлэлт суурилуулалтын ажлыг эхлүүлээд туршилтын шатандаа явж байна. Ингэснээр Шүүх эрх мэдлийн болон хуулийн салбарын байгууллагуудын цахим мэдээллийн сангийн уялдааг ханган хөгжүүлж, мэдээллийн ил тод, хүртээмжтэй байдлыг нэмэгдүүлэх, Төрийн байгууллагын холбогдох системтэй мэдээлэл солилцох интерфейсийг бий болгох, Шүүх эрх мэдлийн байгууллагын цахим мэдээллийн бүрэн бүтэн, нууцлагдсан, хүртээмжтэй байдлыг сайжруулж, хиймэл оюун ухаан, блокчейн зэрэг дэвшилтэт технологийн шийдлийг нэвтрүүлэх, шүүхийн дотоод мэдээллийн урсгалыг ил тод байлгах, хянах, хадгалах, ашиглах, түгээх боломж бүхий программ хангамжийг нэвтрүүлж, цахим мэдээллийн санг үүсгэх, шүүгч, шүүхийн захиргааны ажилтан шүүхийн мэдээллийн системд зайнаас буюу цахимаар хандаж ажиллах техникийн болон программ хангамжийн боломжийг бүрдүүлэх, шүүхийн дата төвийн хүчин чадлыг сайжруулж, мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах, эрсдэлийн удирдлагын тогтолцоог нэвтрүүлж, кибер аюулгүй байдлыг сайжруулах зэргээр шүүхийн цахимжуулалтыг үе шаттай хийж байна.

Шүүхийн цахимжуулалтыг хэрэгжүүлснээр иргэн эрхээ хамгаалах боломжийг дээшлүүлэх, цахим хэлбэрээр шүүхээс хурдан шуурхай үйлчилгээ үзүүлэх, иргэдийн цаг хугацааг хэмнэх гэх зэрэг олон давуу байдлыг иргэд хүртэх юм. Тиймээс байгууллагыг бүрдүүлэгч хүмүүс, процесс, стратеги, бүтэц тогтолцоо, өрсөлдөх чадвар гэх зэрэг олон өөрчлөлтүүдтэй мэдээлэл технологийн сайжруулалттай хослуулан шүүхийн цахимжуулалтыг хүртээмжтэй шуурхай болгох нь бидний хувьд тулгамдаж байгаа асуудал юм.

Өнөөдрийн олон улсын эрдэм шинжилгээний хурал нь шүүхийн цахимжуулалтын тулгамдсан асуудлыг хөндөн ярилцаж, зөв бодлого, стратеги боловсруулах талаар олон улсын эрдэмтэн, судлаачдын илтгэлийг сонсож, харилцан туршлагаа солилцсон, олон талын ойлголтыг нэгтгэсэн, хуралд оролцогчдын бүтээлч санал санаачилгыг тусгасан үр өгөөжтэй, ач холбогдолтой хурал болно гэдэгт эргэлзэхгүй байна гэсэн юм.

Мөн ХБНГУ-ын Ханнс-Зайделиийн Сангийн Суурин төлөөлөгч Феликс Гленк, ХБНГУ-ын Вюрцбургийн их сургуулийн эрүү, эрүүгийн процессын эрх зүй, мэдээллийн эрх зүй, эрх зүйн информатикийн тэнхимийн эрхлэгч Доктор, профессор Эрик Хилгендорф нар нээлтийн үг хэллээ.

Эрдэм шинжилгээний хуралд “Монгол Улсын цахим хөгжил: Иргэн төрийн байгууллагатай цахимаар харилцах боломж”​ сэдэвт илтгэлийг Цахим Хөгжил Инновац, Харилцаа Холбооны Яам, Бодлого Төлөвлөлтийн Газрын дарга Ш.Батзаяат, Цахимжуулалт: Монгол Улсын шүүхийн онцлог, сорилт” илтгэл​ Монгол Улсын дээд шүүхийн шүүгч доктор (L.L.D) Н.Баярмаа, “Мэдээлэл хамгаалал ба шүүхийн цахимжуулалт” Доктор, профессор Эрик Хилгендорф ХБНГУ-ын Вюрцбургийн их сургуулийн эрүү, эрүүгийн процессын эрх зүй, мэдээллийн эрх зүй, эрх зүйн информатикийн тэнхимийн эрхлэгч “Конго Улсын цахимжуулалт, тулгамдаж буй асуудал” Доктор, профессор Лумингү Манзанза Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улсын Киквитийн Их сургуулийн профессор, “ Процессын эрх зүй ба цахимжилт:Хялбар ажиллагааны шүүх”, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гишүүн Н.Баасанжав, “Цахимжуулалт ба үр ашгийн шинжилгээ” Б.Баасандорж МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийн Нийтийн эрх зүйн тэнхимийн багш, Герман, европын эрх зүйн төвийн судлаач, “Хуульчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаан дахь цахимжуулалтын асуудал” Доктор Сэвэрин Лойффлер, “ХБНГУ-ын “Рехтс- унд Фаханвэлтэ” хуулийн фирмийн партнер, өмгөөлөгч” “ Цахимжуулалтын аюул занал – хуурамч дүрс бичлэг ба эрүүгийн эрх зүй” Николас Хертлайн ХБНГУ-ын Вюрцбургийн их сургуулийн докторант, “Хиймэл оюун ухаан ба ялын бодлого: Хятад улсын туршлага, сорилт” Доктор, профессор Сү Жианг БНХАУ-ын Бээжингийн их сургуулийн профессор (цахимаар) оролцож илтгэлээ хэлэлцүүллээ.