Хятад хэлэлцээ хийхийг хүсэж байгаа ч тэмцэхэд бэлэн байна

АНУ-ын худалдааны түншүүдэд Дональд Трамп Харилцан ижил татвар ногдуулах тухай хуулийг батлах дөрөвдүгээр сарын 2-ны “Чөлөөлөх өдөр” өнөөдөр болж байна.

Үүнээс өмнө Бээжинд тавигдаж буй гол асуулт нь энэ мөчөөс эхлэн Хятад, Америкийн худалдааны дайн үнэхээр хурцдах эсэх юм. Тодорхойгүй нөхцөл байдал Хятадын эрх баригчдыг таамаглал дэвшүүлэхэд хүргэж байна.

АНУ-ын ерөнхийлөгч удаан хугацааны турш дэлхийн хоёр том эдийн засгийн хоорондын худалдааны алдагдлыг шүүмжилж, сонгуулийн сурталчилгааныхаа үеэр Хятадын бараанд 60 хуьиас дээш татвар ногдуулна гэж сүрдүүлж байсан. Энэ нь дөрөвдүгээр сарын 2-нд авах арга хэмжээний гол бай нь Бээжин байх магадлалыг өндөрсгөж байна. Гэсэн хэдий ч сүүлийн өдрүүдэд Трамп Хятадын импортын тарифыг бууруулах боломжтой гэж мэдэгдсэн бөгөөд үүнийг TikTok-ийн борлуулалттай холбоотой өргөн хүрээний хэлэлцээрийн нэг хэсэг болгож магадгүй гэсэн санал дэвшүүлсэн. Ням гарагт “Air Force One” онгоцонд явахдаа Трамп энэ платформын талаар гэрээ байгуулахын төлөө ажиллахаа дахин амлаж, БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпинтэй “сайн харилцаатай” хэмээн онцолсон хэдий ч Хятадын технологийн салбарт хатуу хяналт тавих арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлсээр байна. Хятад улс Трампын хоёр дахь бүрэн эрхийн хугацаанд байр суурь нь ийм нөхцөлд орж буй цорын ганц улс биш. АНУ-ын удирдагч худалдааны түншүүдтэй харилцахдаа тодорхойгүй байдлыг стратегийн зэвсэг болгон ашиглаж буй бололтой. Даваа гарагт Азийн хувьцааны зах зээл Трампын тарифын тодорхойгүй байдлын улмаас АНУ-ын хөрөнгийн фьючерсүүдийн хамт уналттай байв. Өнгөрсөн долоо хоногт зарласан мэдэгдлүүд Япон, Өмнөд Солонгосын автомашин үйлдвэрлэгчдэд хүчтэй нөлөөлж, эдгээр улсын хөрөнгийн зах зээл эрс уналтад орсон юм.

Гол өрсөлдөгч Хятад

Харин Хятадын хувьд АНУ бол зөвхөн худалдааны түнш бус, эдийн засгийн хамгийн ойрын өрсөлдөгч бөгөөд геополитикийн гол өрсөлдөгч юм. Тиймээс хоёр улсын харилцааны чиг хандлага дэлхий даяар нөлөөлнө. Нэг хувилбар нь эдийн засгийн салан тусгаарлалт, энэ нь дэлхийн нийлүүлэлтийн сүлжээг бүхэлд нь өөрчилж, хоёр улсын эдийн засагт хохирол учруулж болзошгүй. Нөгөө талд, эдгээр улсууд хамтран орших шинэ арга замыг тодорхойлох боломжтой. “Бид үнэхээр чухал зааг дээр ирээд байна” гэж Вашингтонд төвтэй Стратеги, олон улсын судалгааны төвийн ахлах зөвлөх Скотт Кеннеди өнгөрсөн долоо хоногт Бээжинд болсон олон улсын бизнесийн форумын үеэр хэлсэн юм. “Яриа хэлэлцээ, шахалтаар эдгээр сүрдүүлгүүдийг зогсоож, тогтвортой харилцааг сэргээх боломжтой. Гэхдээ нөхцөл байдал улам дордох эрсдэлтэй. Тарифын түвшин огцом өсөж, хөрөнгө оруулалт буурвал хоёр улсын эдийн засгийн хооронд тодорхой хэмжээнд зааг үүснэ. Энэ нь ихээхэн хохиролтой байх болно” гэж тэр нэмж хэлэв. Хятад улсын байр суурь бол тодорхой хэвээр байна: АНУ аль болох хурдан хэлэлцээ, хамтын ажиллагааны зөв замдаа орох ёстой. Гэвч “Хэрэв АНУ дайн хүсэж байвал, тэр нь татварын дайн, худалдааны дайн эсвэл ямар ч төрлийн дайн байсан, бид эцсээ хүртэл тэмцэхэд бэлэн” гэж тус улсын Гадаад хэргийн яамны албан тушаалтан энэ сарын эхээр мэдэгдэв.

Хариу цохилт

Өнгөрсөн долоо хоногт АНУ-ын худалдааны төлөөлөгч Жэймисон Гриэр, Хятадын Төрийн зөвлөлийн дэд сайд Хэ Лифэн нарын хооронд болсон уулзалтын үеэр Хэ АНУ-ын одоо мөрдөж буй тарифууд болон дөрөвдүгээр сарын 2-нд нэмж авах арга хэмжээнд Хятад улс нухацтай санаа зовниж байгаагаа илэрхийлсэн гэж Хятадын төрийн мэдээллийн хэрэгслүүд мэдээлжээ. Мөн төрийн хэвлэл мэдээллийн өөр нэг эх сурвалжийн мэдээлснээр, “АНУ Хятадын эрх ашигт хохирол учруулахаар шийдвэл, Хятад улс хатуу хариу цохилт өгнө” гэж Хэ Лифэн анхааруулсан байна. Хятад улс Трампын одоогийн 10 хувийн нэмэлт татварын хоёр багцад хариу өгөхөд аль хэдийн шуурхай, гэхдээ хязгаарлагдмал алхамууд хийсэн. Үүний зэрэгцээ, Хятадын сөрөг арга хэмжээ авах хэрэгслийн хүрээг өргөтгөх ажил эрчимтэй явагдаж байна. Өнгөрсөн долоо хоногт Хятадын Ерөнхий сайд Ли Чянь “Хориг арга хэмжээнд хариу үйлдэл үзүүлэх тухай хууль”-ийг хэрэгжүүлэх тушаал гаргасан. Энэ хууль нь Хятад улсыг хязгаарлах, дарамтлах, эсвэл Хятадын байгууллага, хувь хүмүүст ялгавартай хандаж буй гадаадын улс орнуудад хариу арга хэмжээ авах боломжийг бий болгодог.

Шинэ стратеги

Шанхайд төвтэй гадаад харилцааны шинжээч Шэн Динлигийн хэлснээр, “Хятад улс Трампын анхны бүрэн эрхийн хугацаанд АНУ-тай хэрхэн харилцаж байсан арга барилаа өөрчлөх шаардлагатайг ойлгосон” гэжээ. Хятад улс тэр үед АНУ-тай томоохон тарифын дайн өрнүүлэхэд хангалттай нөөцгүй байсан бөгөөд хариу арга хэмжээ нь АНУ-ын өргөн хүрээний импортод татвар ногдуулах хэлбэрээр илэрч байсан. Энэ удаад, Бээжин илүү стратегийн арга барилаар хандаж, хурцадмал байдлыг намжаах зорилгоор Трамптай дээд түвшний хэлэлцээ хийхийг эрмэлзэж байна. Түүнчлэн, Хятад улс дэлхийн эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах гол тоглогчийн дүрд орж, АНУ-ын худалдааны бодлогоос шалтгаалан хохирч буй улс орнуудыг өөрийн талд татах арга замыг эрэлхийлж байна. Өнгөрсөн долоо хоногт Ши Жиньпин “Хангалттай бэлтгэлгүй салан тусгаарлах, нийлүүлэлтийн сүлжээг таслах нь хэнд ч ашиггүй” гэж мэдэгдсэн бөгөөд “Бусдын замыг хаах нь эцэстээ өөрийнхөө замыг хаахтай адил” гэж анхааруулсан.

Хэлэлцээний ширээнд суух нь

Эцэст нь, хоёр тал хоёул гэрээ байгуулах хүчтэй сонирхолтой байгаа ч хэлэлцээний ширээнд хэрхэн суух вэ, тэнд хүрсэн ч тохиролцоонд хүрч чадах уу гэдэг нь гол асуудал юм. Саяхан Бээжинд хийсэн айлчлалынхаа үеэр Трампын холбоотон, АНУ-ын Сенатын гишүүн Стив Дэйнс Хятад улс АНУ руу фентанилын орц найрлагыг нийлүүлэхийг зогсоох ёстой, үүний дараа л худалдааны хэлэлцээ эхлэх боломжтой гэж Bloomberg News-т ярьжээ. Хэрэв энэ үнэн бол энэ нь бэрхшээлтэй нөхцөл байдал үүсгэнэ, учир нь Хятад улс фентанилтай холбоотой мансууруулах төрлийн химийн бодисын урсгалыг хязгаарлах чиглэлд хийж буй үйлдлээ эрс хамгаалж, АНУ-ыг “Хятадыг гутаан доромжилж, өөрсдийн алдаагаа тохохыг оролдож байна” гэж буруутгасаар ирсэн. Хятад улс асуудал бүрийг нэг нэгээр нь хэлэлцэхийг хүсэхгүй бөгөөд багц хэлэлцээр хийхийг илүүд үзнэ. “Гэхдээ энэ нь хоёр талын тохиролцоо байх ёстой. Нэг талын буулт байх боломжгүй” гэж Юнь онцолжээ. “Бусад жижиг эдийн засгуудтай адил Хятад улс АНУ-ын шаардлагад зүгээр л бууж өгөхгүй” гэж тэр нэмж хэлэв.

Хэрэв хэлэлцээ эхэлбэл, шийдвэрлэх гол асуудлууд нь:

• Хятад улс АНУ-аас илүү их бүтээгдэхүүн худалдан авах,

• АНУ руу хийдэг экспортоо бууруулах,

• Америкийн хөрөнгө оруулалтыг татах чиглэлээр амлалт өгөх зэрэг багтах магадлалтай.

Гэхдээ АНУ сүүлийн үед Хятадын хөрөнгө оруулалтад хязгаарлалт тавих болсон нь эдгээр тохиролцоог хүндрүүлж байна. Хятадын албаныхан АНУ-ын технологийн хязгаарлалтыг зөөлрүүлэх, хоёр улсын хоорондын уур амьсгалыг өөрчлөх, цаашлаад АНУ Тайван руу илгээдэг цэргийн тусламжийг багасгах тал дээр буулт хийлгэхийг хүсэх магадлал өндөр гэж үзэж байна.  “Дональд Трамп өндөр тариф тогтоож, хэлэлцээр байгуулахгүй байхыг ч амжилт гэж үзэж болно” гэж ажиглагч Тонг хэлэв. Учир нь энэ тохиолдолд тэр АНУ, Хятадын эдийн засгийн харилцааг өөрчилсөн хэмээн өөрийгөө амжилттай улс төрч гэж зарлаж чадна.

Х.Энхболд

Эх сурвалж: ӨГЛӨӨНИЙ СОНИН