Бидэнтэй нэгд

Боловсрол

М.Саруул-Эрдэнэ: АНУ-ын Конгресийн номын сан Монголоос сар бүхэн 20-30 ном худалдан авч байна

Нийтэлсэн

Монголын үндэсний номын сангийн 100 жилийн ой 2021 онд тохиож байна. Ойдоо зориулж тус номын сангаас цуврал ярилцлага хийхээр төлөвлөж, анхны зочноороо АНУ-ын Конгресийн номын сангийн номын санч, Монгол номын мэргэжилтэн, Хэл шинжлэлийн ухааны доктор М.Саруул-Эрдэнийг урьжээ. Дэлхийн “хамгийн том, хамгийн аюулгүй, хамгийн үнэтэй” номын санд ажиллаж буй энэ эрхэмтэй Үндэсний номын сангийн мэргэжилтэн, Номын сан мэдээллийн шинжлэх ухааны магистр М.Даваасүрэн ярилцсан юм. Үндэсний номын сангийн зөвшөөрлөөр Номын сан, номын санч мэргэжлийн үнэ цэнийг тод томруун өгүүлэх энэхүү сонирхолтой ярилцлагыг товчлон уншигчдадаа хүргэж байна.

-Та Конгресийн номын санчаар хэзээнээс ажиллаж байна вэ?
-Конгресийн номын санд анх сайн дураараа ажиллаж эхэлснээс тооцвол бараг 16 жил болжээ. Албан ёсоор ажиллаж эхлээд жил хагас болж байна. Би Индианагийн их сургуульд зочин судлаачаар ажиллаж байсан. Манай эхнэр Вашингтон ДС хот дахь Төрийн департментийн сургуульд багшилж байлаа. 2005 онд би амралтаараа Вашингтон ДС-д эхнэр, хүүхдүүддээ ирээд байхдаа Конгрессийн номын санд монгол ном байдаг гэж сонсоод сонирхож үзэхээр очсон. Монгол номын мэргэжилтэн Сюзан Маглиат гэж эмэгтэйтэй уулзсан. Сюзан түвд, монгол ном хариуцдаг. “Монгол хэл мэдэхгүй учир Монгол номуудаа янзалж чадахгүй байна. Вашингтон ДС хотод олон монголчууд байдаг учир тэднээс тусламж авдаг” гэсэн. Кирилээр бичсэн номуудыг латин үсгээр галиглаж, тухайн номын тайлбарыг латин үсгээр бичсэн байсан.

АНУ-ын Конгресийн номын сангийн одоогийн барилга ашиглалтад орсноор дэлхийн “хамгийн том, хамгийн үнэтэй, хамгийн аюулгүй” номын сан гэж нэрлэгдсэн.

“Жангарын тууль”-ийг нэрнээс нь эхлээд буруу бичсэн байсан. Тэгэхээр нь янзалж өгье гээд тэр зун зуугаад номын нэр, тайлбарыг бичиж өгсөн. Ирэх зун нь ирэхэд 200-300-гаад ном овоолчихсон байв. Миний хувьд ном уншиж цагаа сайхан өнгөрөөгөөд, тайлбарыг бичиж сайн дураараа тусалж байгаа юм. Тэгсэн “Таны өмнөх хугацаанд үнэ төлбөргүй хийсэн ажлыг харахад нэг номын санчийн бүтэн жилийн ажлыг хийсэн байна. Таныг каталог хийсэн номынхоо тоогоор тодорхой хэмжээний цалинтай ажиллуулъя. Та каталог хийсэн номынхоо тоогоор урамшуулал цалин аваад, бямба ням гарагт ажиллаж чадах уу?” гэж асуухад нь дуртайяа зөвшөөрсөн. Ингээд 2010 оноос хойш ажлын таван өдөр багшлаад, хагас сайн өдөр номоо уншаад каталог хийдэг, таатай ажил байсан л даа.

2018 оноос эхлэн бүтэн цагаар ажиллаач гэж санал тавьсан. Тэгэхээр багшийн ажлаа бүрэн орхих болно. Гэр бүлийнхэнтэйгээ зөвлөлдөөд 2020 оны гуравдугаар сарын 4-нөөс Конгресийн номын сангийн номын санчаар ажиллаж эхэлсэн.

-Конгресийн номын сан бол дэлхийн хамгийн том номын сан. Номын санд тавигдах стандарт, журмуудын гол цөм нь энд боловсруулагдаж, улс орнуудад хэрэгждэг. Номын сан энэ хүртэл явж ирсэн үүх түүхээс сонирхуулаач ?
-Конгресийн номын сан бол анх зөвхөн Конгресийн гишүүдэд зориулагдаж байгуулагдсан. Хууль тогтоогчид баталж байгаа хуулийнхаа талаар Америкт болоод дэлхий нийтэд гарсан номуудыг унших судлах зориулалттай Конгресийн гишүүдэд зориулсан уншлагын танхимтай байсан. Сүүлдээ үндэсний номын сан болсон.

Дэлхийн хамгийн том номын сан болсон түүх нь Конгресоор нэг чухал хууль баталсантай холбоотой. АНУ-ын Конгресын номын сангийн захирлыг “Конгресийн номын санч” гэж нэрлэдэг. Конгресийн номын сангийн захирал нь Конгресийн гишүүн байдаг. “Конгресийн номын санч” Зохиогчийн эрхийн тухай маш чухал хуулийг 1871 онд батлуулсан. Энэ хуульд “АНУ-д хэвлэгдэж байгаа зохиогчийн эрх авах бүх ном болоод номтой холбоотой зүйлд зохиогчийн эрх авах бол тухайн бүтээлээсээ хоёр хувийг Конгресийн номын санд заавал илгээж байх ёстой” гэж заасан. Үүнд: Дуу зохиосон, гар бичмэлээ баталгаажуулах, кино, хөгжим гэх мэт зохиогчийн эрх авах шаардлагатай оюуны бүтээлүүд хамаарна.

Зохиогчийн эрхийг нь Конгресийн номын сан баталдаг. Конгресийн номын сангийн барилгын нэг давхарт тэр чигээрээ маш олон хүнтэй Зохиогчийн эрхийн тасаг ажилладаг. АНУ-д жил бүр зөвхөн ном гэхэд 3 сая хэвлэгдэж байна. Зохиогчийн эрхийн тухай хууль батлагдсанаас хойш Конгресийн номын сан руу маш их ном, материал цувсан. Дэлхийн хамгийн том номын сан болох гол үндэс ингэж тавигдсан юм. Тэр үед ном нь номын сандаа багтахаа больсон учир Тусгай номын сан барих ёстой гэж хууль батлуулсан. Тэр байшин нь Конгресийн номын сангийн одоогийн барилга л даа. 1870-аад оноос хойш 10 гаруй жил барьж, ашиглалтад оруулсан. Энэ барилга ашиглалтад орсноор дэлхийн хамгийн том, хамгийн үнэтэй, хамгийн аюулгүй номын сан гэж гурван үзүүлэлтээр “хамгийн” гэсэн тодотгол авсан түүхтэй.

Конгресийн номын санд ховор хуучин монгол ном гэхэд бараг 300-гаад бий. Орчин үеийн номыг Улаанбаатар хот дахь төлөөлөгчөөрөө дамжуулан сар бүр хамгийн шилдэг 20-30 ном авч байна.

-Яагаад?
-Хамгийн аюулгүй, үнэтэй хоёр нь холбоотой. Өмнө нь номын сан хоёр удаа шатсан учир огт шатахгүй материал ашиглана гээд шал, хана, тааз гээд бүх зүйлийг дан байгалийн цэвэр гантиг, боржин чулуугаар хийсэн учир хамгийн үнэтэй, хамгийн аюулгүй.

-Конгресийн номын сангийн Монгол номын сан хөмрөг хэр арвин материалтай вэ. Номоо хэрхэн бүрдүүлдэг бол?
-Бусад номын санг сайн мэдэхгүй ч Монголоос өөр улсад байгаа номын сангуудаас монгол номын сан хөмрөг хамгийн баялаг номын сан байх. Анх Монгол номын сан хөмрөг үүссэн түүхээс сонирхуулахад, АНУ-ын алдартай түвд, монгол судлаач, дипломатч Уиллим Вудвилл Рокхилл /1854-1914/ Бээжинд Элчин сайдаар сууж байсан.

Тэр хүн Элчин сайд болохоосоо өмнө Бээжин дэх ЭСЯ-нд дипломат ажилтан байхдаа Монгол, Түвдээр явж ном цуглуулж байсан. Хамгийн анх цуглуулсан номноосоо гурван номыг 1901 онд Конгресийн номын санд өгснөөр анхны монгол гурван ном ирсэн түүхтэй. “Ихэд тонилгогч судар”-ын гар бичмэл тэргүүтэй гурван ном өгсөн. Зөвхөн ховор хуучин монгол ном гэхэд бараг 300-гаад бий. Орчин үеийн номыг Улаанбаатар хот дахь төлөөлөгчөөрөө дамжуулан сар бүр хамгийн шилдэг 20-30 ном авч байна. Конгресийн номын сан “Дэлхийн бүх шилдэг номыг авна” гэсэн гол уриатай. Монголд гарч байгаа бүх шилдэг номыг бид авч байгаа гэж баттай хэлж чадна.

CRI Монгол радио11 цаг өмнө

Хятад Бразил дипломат харилцаа тогтоосны 50 жилийн ойг тэмдэглэв

CRI Монгол радио12 цаг өмнө

“Ши Жиньпиний эшлэх дуртай хэлц үгс” Бразилийн хэвлэл мэдээллээр цацагдлаа

CRI Монгол радио12 цаг өмнө

Гарын үсэг зурах ёслолд оролцон сэтгүүлчидтэй уулзав

CRI Монгол радио13 цаг өмнө

Ши Жиньпин Бразилын ерөнхийлөгчтэй хэлэлцээ хийв

Энтертайнмент1 өдөр өмнө

АНУ-ын Хууль зүйн яам “Google”-ийн “Chrome” хөтчийг заруулах арга хэмжээ авна

Улс төр1 өдөр өмнө

Цахим гарын үсгээр баталгаажсан гэрээнүүд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгддөг болно

Улс төр1 өдөр өмнө

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан худал мэдээлэлд залруулга хийж, уучлалт гуйхыг шаардав

Нийгэм1 өдөр өмнө

ЭМЯ: Папиллома вирусийн эсрэг дархлаажуулалтын талаар мэдээлэл хийж байна

Нийгэм1 өдөр өмнө

Орц, гарц хааж, дулааны шугамыг эвдсэн барилгын компанийн үйл ажиллагааг түр зогсоолоо

Нийгэм1 өдөр өмнө

Хогийн цэг дээрээс 142 ширхэг хавтас хураан авчээ

Энтертайнмент1 өдөр өмнө

МҮОХ-ны төлөөлөгчид БНХАУ-ын Хөх хотноо ажиллаж байна

Энтертайнмент1 өдөр өмнө

С.Мөнхзул пауэрлифтингийн ДАШТ-ээс алтан медаль хүртлээ

Улс төр1 өдөр өмнө

Б.ДЭЛГЭРСАЙХАН: Богд уулыг нүхлэх эсэхийг иргэдээс асууна

Ерөнхийлөгч1 өдөр өмнө

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны төсвийн тухай хуульд ХОРИГ тавилаа

CRI Монгол радио2 өдөр өмнө

Ши Жиньпин Бразилиад хүрэлцэн очиж Бразилд төрийн айлчлал хийж байна

Дэлхий2 жил өмнө

Монголын чадамгай гадаад бодлогын механизм эргэн ирлээ

Нийгэм1 жил өмнө

Э.Дуламсүрэн: Дайвар ачаатай тохиолдолд “УЛААН ГАРЦ”-аар нэвтрэх ёстой

Дэлхий10 сар өмнө

Согтуу зорчигч ажилтныг хазсан шалтгаанаар АНУ руу ниссэн ANA компанийн онгоц Токиод буцаж газарджээ

Эдийн засаг2 жил өмнө

Талын Зам -Шинэ Хөгжлийн гарц

Нийгэм1 жил өмнө

Х.Мөнхзаяа: Би тулга тойрсон жижиг улаач байхыг хүсдэггүй

Улс төр2 жил өмнө

АН-ын бүлгээс Монгол Улсад нүүрлэсэн 13 ХЯМРАЛЫГ нэрлэлээ

Нийгэм2 жил өмнө

Монгол Улсын Төрийн сүлд, далбаа хэрхэн бүтсэн талаар түүх

Нийгэм12 сар өмнө

Г.Болормаа: Эрх баригчид “Авлигын шүүх” гэх хэдхэн шүүгчтэй учраа олохыг хүсэж байна

Нийгэм2 жил өмнө

Аймаг, сумдын баяр наадмын товыг НЭГТГЭН ХҮРГЭЖ БАЙНА

Эдийн засаг2 жил өмнө

ГЕГ-ын статистик мэдээлэл

Covid-193 жил өмнө

Коронавируст халдварын эсрэг дархлаажуулалтын 35 цэгийн байршил

Нийгэм2 жил өмнө

Сун Гүй Мин: Монголын уул уурхайн салбарын хөгжилд Шинь Шинь компани хоёр том технологи нэвтрүүлсэн

Улс төр2 жил өмнө

Ханшийг тогтворжуулах чиглэлээр интервенц хийдэггүй

Эдийн засаг3 жил өмнө

Нөөцийн мах зах, худалдааны төвөөс 1.6 дахин хямд байна

Улс төр2 жил өмнө

БНАЛАУ нь Монгол Улсыг АПЕК зэрэг бүс нутгийн үйл явцад нэгдэн ороход дэмжиж ажиллахаа нотлов

Нийгэм1 өдөр өмнө

ЭМЯ: Папиллома вирусийн эсрэг дархлаажуулалтын талаар мэдээлэл хийж байна

Ерөнхийлөгч1 өдөр өмнө

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны төсвийн тухай хуульд ХОРИГ тавилаа

Нийгэм1 сар өмнө

Энэ амралтын өдрүүдэд ДОЛООН байршилд зам хааж, шинэчилнэ

Энтертайнмент5 сар өмнө

CHEF’s TABLE: Дэлхийд танигдсан зоогийг мэргэжлийн тогоочийн гараас амтлах үдэш

Энтертайнмент6 сар өмнө

Гар утсан дээрх ажлын App-уудаа устгахаас таны амралт эхэлнэ

Энтертайнмент6 сар өмнө

ATOX Esports анх удаа ESL Pro League-т оролцохоор боллоо

Эдийн засаг6 сар өмнө

“Замын-Үүд, Эрээний эдийн засгийн хамтын ажиллагааны бүс”-ийн хөрөнгө оруулалтын чуулга уулзалт боллоо

Улс төр6 сар өмнө

Д.Ганбат: Цалинтай ээжийн 50 мянган төгрөгийг цалин шиг цалин болгоё л доо

Улс төр6 сар өмнө

ШИНЭ ХОРШОО I Ардчилсан нам 180 мянга гаруй малчдаас уучлал гуйх ёстой

Улс төр6 сар өмнө

Шадар сайд, УОК-ын дарга С.Амарсайхан цаг үеийн асуудлаар мэдээлэл өгч байна

Дэлхий6 сар өмнө

ОХУ-ын ерөнхий сайдад Changan загвараар үйлдвэрлэсэн Волга автомашин бэлэглэжээ

Дэлхий6 сар өмнө

Киргизстаны нийслэлд Энэтхэг, Пакистаны оюутнууд, цагаачдын эсрэг үймээн гарчээ

Дэлхий6 сар өмнө

Франц улсад хар тамхины гэмт хэрэгтнийг замаас нь оргуулсан зэвсэгт халдлага гарав

Дэлхий6 сар өмнө

Өмнөд Солонгосын тагнуулын байгууллага Ким Жон Уныг магтсан суртал нэвтрүүлгийн дууг хориглох хүсэлт гаргажээ

Энтертайнмент7 сар өмнө

Apple компани iPad бүтээгдэхүүнийхээ шинэ загваруудыг танилцууллаа