Бидэнтэй нэгд

Нийгэм

С.Мөнхтуяа: Хар тамхийг нэг хэрэглээд эхэлчихвэл тэр хүн дахин засал авахад хэцүү

Нийтэлсэн

Манай улс хар тамхи, мансууруулах бодисын хэрэглээг хяналтаасаа алдаж эхэлсэн гэдгийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр яриад зогсохгүй хуулийн байгууллагынхан өөрсдөө ч хүлээн зөвшөөрдөг болсон. Гэвч чимээгүй мөхөөх тахал хэмээн нэрлэдэг энэ аюулаас хойч үеэ авран хамгаалах боломжгүй биш, боломжтой гэдгийг мэргэжлийн хүмүүс хэлж байна. “Сэтгэлийн дархлаа” СЭМҮТ-ийн Нийгмийн эрүүл мэнд, сургалт, эрдэм шинжилгээ, гадаад харилцааны албаны мэргэжилтэн С.Мөнхтуяатай хар тамхи, мансууруулах бодисын өнөөгийн байдал, хэрхэн сэргийлэх талаар ярилцлаа.

Мансуурах донгийн талаар ярихын тулд мансууруулах бодис гэж юу юм бэ гэдгээс эхлэх хэрэгтэй байх. Яг юуг мансууруулах бодис гэдэг юм бэ?

1961 онд батлагдсан НҮБ-ын “Мансууруулах эм бодисын тухай конвенц”, мөн 1971 онд баталсан “Сэтгэцэд нөлөөтэй эм, бодисын конвенц” гэж бий. Эдгээр конвенцид багтсан гурваас дөрвөн төрлийн эм,бодисыг мансууруулах болон сэтгэцэд нөлөөтэй гэж үздэг. Мансууруулах бодис нь дотроо байгаль дээр өөрөө ургадаг, үйлдвэрийн аргаар гаргаж авсан гэж хоёр янз. Манайд байгалийн гаралтай мансууруулах бодисоос гадна үйлдвэрийн аргаар гаргаж авсан сэтгэцэд нөлөөтэй эм бэлдмэлийг залуучууд ууж, мансуурах тохиолдол нэг бус гарч байна.

Монгол залуус мансууруулах бодис хэрэглэж буй шалтгааныг та юу гэж харж байна?

Юуны түрүүнд өөрсдөө мансуурахаас гадна зарж, борлуулж ашиг хонжоо олох гэсэн хүмүүс олон байна. Сүүлийн үед эмийн талаарх мэдээлэл дэлхийд нээлттэй болчихсон. Адаглаад Youtube-ээс дуртай мэдээллээ олоод үзчихэж байна. Ер нь бол манай залуус хууль, эрх зүйн мэдлэг дутуугаасаа болж мансууруулах бодистой холбоотой хэрэгт орооцолдох нь түгээмэл. Яагаад наад эмээ хэрэглэсэн юм гээд асуухлаар би хориотой эм гэдгийг нь мэдээгүй. Интернэтээс мэдээлэл аваад хэрэглэж болох юм байна гэж ойлгосон шүү дээ. Олон улсад зөвшөөрдөг юм байна лээ шүү дээ хэмээн хариулдаг.

Ямар төрлийн эм, бодисыг эмчилгээний зориулалтаар хэрэглэхийг зөвшөөрөөд, алийг нь хар тамхи гэж үзээд хориглодог юм бэ. Манай улсад ямар төрөл нь илүү тархаж байгааг хэлж өгөөч?

Албан ёсны судалгаагаар дэлхийд 250 сая хүн мансууруулах бодис хэрэглэж байгаагаас 29 сая нь донтчихсон байнгын хэрэглэгч байна. Мөн 18 сая нь каннабис буюу өвс татаж мансуурдаг бол судсаар тарьж хэрэглэдэг 12 сая хүн байгаагийн зургаан сая нь элэгний вирусын халдвар, 1,6 сая нь ХДХВ буюу ДОХ-ын халдвар авчихсан байх жишээтэй. Гэвч дэлхий даяар нийт хар тамхи хэрэглэгчдийн дөнгөж 1/6 хувь нь л эмчилгээнд хамрагдаж чадаж байна. Хар тамхийг дагаад хулгай, дээрэм газар авдаг нь бодит үнэн. Учир нь нөгөө бодисоо олж авахын тулд мөнгө хэрэгтэй болдог. Мөнгө олохын тулд хулгай, дээрэм, залилан хийж эхэлдэг.

Хар тамхинд тавих хяналтаа бүр алдчихсан, тэрнийгээ хүлээн зөвшөөрөөд бодит байдалтайгаа эвлэрчихсэн улс орнууд байна. Ийм улс орнууд бүр арга ядаад хар тамхи хэрэглэгчиддээ та нар зориулалтын нэг удаагийн тариур, зүүгээ зохих газраас нь худалдаж аваад хэрэглээч гэж уриалдаг болчихсон. Харин манай улсын хувьд ингэж уриалах хэмжээнд хүртлээ хяналтаа алдаж, ядарчихаагүй байна. 2012 онд хийсэн судалгаагаар манай улсын мансууруулах бодис хэрэглэгчдийн 66 хувь нь нэг төрлийн бодисоо дагнаж хэрэглэдэг болох нь тогтоогдсон. 34 хувь нь хэд хэдэн төрлийн бодис хэрэглэдэг. Мөн 2010 оны судалгаагаар 2.9 хувь нь бензин, цавуу хэрэглэдэг бол 1.8 хувь нь каннабис буюу олсны төрлийн ургамал, 0.9 хувь нь экстаси буюу сэргээгч бодис хэрэглэж байгаа нь тогтоогдсон.

Мансууруулах бодис аюултай гээд яриад л байдаг. Яг ямар сөрөг нөлөөлөл үзүүлдгийг тодорхой хэлж өгөхгүй бол хүүхэд, залуус тоохгүй хэрэглэсээр л байна шүү дээ?

Хамгийн түрүүнд хүчтэй хараат байдлыг үүсгэдэг. Хэрэглэдэг хүмүүс нөгөө бодисоо олдохоо болихоор түүнийгээ юугаар ч хамаагүй орлуулахад бэлэн болчихдог. Ер нь бол ахин дахин хэрэглээд эхэлвэл донтолт буюу сэтгэцийн эмгэг үүсгэнэ. Сэтгэцийн эмгэг нэг үүсчихвэл эмчилгээ авахад тун хэцүү. Цаашилвал хар тамхи, мансууруулах бодис хүний нөлөөлж болох бүх эрхтэнд нөлөөлдөг. Бүр нөлөөлөхгүй эрхтэн гэж нэг ч байхгүй гэдгийг онцолж хэлье. Саяхан каннабисаас болж нэг залуу амь насаа алдсан. Яаж амь насаа алдсаныг нь судлаад үзэхээр судаснууд нь бүгд тасарчихсан байдалтай эмнэлэгт хүргэгдэж ирсэн. Дээр нь ДОХ-ын аюул байна. Уг бодис нь өөрөө хүний уураг тархи, яс, чөмгөнд удаан хугацаагаар шингэчихдэг. Биеийн өөхлөг, өөх ихтэй хэсгүүдийг хамгийн түрүүнд хордуулдаг. Жирэмсэн эмэгтэй хэрэглэсэн тохиолдолд мэдээж урагт хамгийн түрүүнд нөлөөлнө. Ураг амьдрах чадваргүй болно. Ээж нь хар тамхи хэрэглээд хүүхэд нь амьдарсан тохиолдол маш ховор.

Мансуурснаараа тайвширч, сайхан мэдрэмжийг авдаг гэж ярьдаг. Хүний биед яг ямар үйл явц явагддаг болоод ингэж тайвширч, мансуурдаг юм бэ?

Зарим бодис нь өвчин намдаах зориулалттай байхад зарим нь тайвшруулж, нойрсуулах, харин үлдсэн нь хуурамчаар хүний биед таашаал мэдрүүлэх, сэтгэцийг сэргээж, зориудаар хий үзэгдлийг үүсгэх үйлчилгээтэй байдаг. Энэ бодисыг хэрэглэдэггүй, эрүүл хүмүүс амьдралаас сэтгэл хөдлөх, баярлах гэх мэт мэдрэмжийг өдөр тутам авч байдаг. Ийм үед хүний тархинд индоморфин, дофамин гэдэг бодисууд ялгарна. Энэ бодисууд хэрэгтэй үедээ л ялгардаг. Харин мансууруулах бодис хэрэглэснээрээ индоморфин, дофамин бодисуудыг хүчээр ялгаруулж, хөдөлгөж байгаа хэрэг. Анх удаа хэрэглээд л шууд хар тамхинд донтчихдог нь ийм учиртай. Ийм маягаар таашаал аваад сурчихаараа баргийн юмнаас таашаал авч, хүн шиг өөрөөрөө тайвширч чадахаа байхаас эхсүүлээд шөнө нойр нь хүрэхээ болих, заавал нөгөө бодисоо хэрэглэж байж унтаж амарсан болдог гэх мэтээр яривал их зүйл бий.

Тэгээд энэ бүхэнтэй мэргэжлийнхэн та нар яаж тэмцэж байгаа вэ?

Өнөөдрийн байдлаар үндэсний хэмжээнд 20 сургагч багшийг бэлдэх ажлыг АНУ-ын Элчин сайдын яамтай хамтраад хийж байна. Эдгээр багш нарын дотор цагдаа, дунд сургуулийн нийгмийн ажилтан, сэтгэл засалч эмч нар багтаж байгаа. Ингэснээрээ нийт хүн амд мансуурлын талаар мэдлэг олгох, урьдчилан сэргийлэх зорилготой юм. Хамгийн сайн арга бол хар тамхи, мансууруулах бодисыг хэрэглэснийх нь дараа биш, хэрэглээгүй байх үед нь урьдчилан сэргийлэх ажлыг хийх явдал. Өнгөрсөн хугацаанд бид “Үгүй гэж хэлж сурцгаая”, Хүүхэд залуусаа сонсоцгооё” зэрэг аяныг өрнүүлсэн. Бид хүүхдүүдээ зүгээр нэг загнаж цагдаад байх биш, тэднийгээ сонсдог, тэдний бэрхшээл, зовлонг хуваалцдаг байх ёстой. Цагдаагийн байгууллага болохоор үнэрч нохойгоо бэлтгэх гэх мэт өөрсдийнхөө аргаар тэмцэж байгаа. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага болон манай эрүүл мэндийн байгууллагын баримталж буй гол бодлого бол хэрэглэсэн хойно нь биш, хэрэглэхээс нь өмнө урьдчилан сэргийлэх явдал.

Хар тамхи, мансууруулах бодисыг нэг хэрэглээд эхэлчихвэл тэр хүн дахиж засал авахгүй, ямар ч нэмэргүй болчихдог. Тиймээс би аав, ээжүүддээ хүүхдийнхээ зүрх сэтгэлийг сайн чагнаж, тэднийгээ сонсож, хэчнээн завгүй байсан ч хүүхдэдээ анхаарал хандуулж бай гэж хэлмээр байна. Зарим аав, ээжүүд хүүхдээ хайрлаж байгаа нь энэ гээд бэлэн мөнгө өгч байна. Хүүхдээ мөнгөөр биш, хайраар өсгөмөөр байна. Долоо хоногт ядаж нэг удаа гэр бүлээрээ суугаад хүүхдийнхээ царайг харж байгаад юу хийж, яаж явааг нь асууж ярилцдаг байхад ердөө тавхан хором л шаардагдана шүү дээ эцэг, эхчүүд ээ.

Харин хүүхэд чинь нэгэнт хэрэглээд эхэлчихсэн шинж тэмдэг илрэх юм бол манай СЭМҮТ-д хандаад цаг авч болно. Амбулаторийн үзлэг гэж байгаа. Ийм тохиолдолд бид нар үйлчлүүлэгчийнхээ овог нэр, утас хаягийг нууцалдаг. Хүн өөрөө хүсэх юм бол нэр, хаягийг нь огт сонирхож асуулгүйгээр үзэж, зөвлөгөө өгдөг. Хүүхэд нь хар тамхи, мансууруулах бодис хэрэглэсэн аав, ээж нар хамаагүй янз бүрийн байгууллагад хандахаар хүүхдийг нь цагдаад хэлээд, бариад өгчихнө гэсэн айдастай байдаг. Бид нар хэрэглэж үзсэн хүүхэд, залууст зөвлөгөө өгөөд, шаардлагатай бол эмчилгээ хийгээд л явдаг гэдгийг хэлмээр байна.

Хүмүүст урам өгөх үүднээс мансууруулах бодис хэрэглэсэн мөртлөө танайд эмчлүүлж, эдгээд гарсан тохиолдлын талаар ярьж өгөөч?

Манай СЭМҮТ гурван төрлийн тусламж үзүүлдэг. Нэг дэх нь хэвтэж эмчлүүлэх. Мөн ажлаа хийнгээ, хичээлдээ явангаа амбулаториор ирж үйлчлүүлээд, эмчилгээ хийлгээд явах боломжтой. Харин гурав дахь нь  ирж үзүүлээд богино хугацааны зөвлөгөө аваад явах. Өнгөрсөн онд мансууруулах бодисын хэрэглээтэй 40 хүн манайд хандаж үзүүлсэн. Эмчилгээний хувьд бид яг л олон улсын жишигт хүрсэн эмчилгээг хийж чадаж байгаа. Бидний хийж байгаатай ижилхэн эмчилгээг дэлхийн 100 гаруй орон хийдэг гэдгийг хэлмээр байна. Үүнд сэтгэл заслын эмчилгээ их чухалд тооцогддог. Харин эдгэж, мансуурах зуршлаасаа ангижрахын тухайд эмчилгээнд хамрагдсан нийт хүний таван хувь нь л эдгэрдэг болох нь судалгаагаар тогтоогдсон.

Хамгийн сайн арга бол урьдчилан сэргийлэх. Өөрөөр хэлвэл уруу татагдахгүй байх. “Үгүй” гэж хэлж, татгалзаж сурах гэдгийг л хүүхэд, залуустаа хандаж хэлмээр байна.

Нэг дунд сургуулийн сурагч бидэнд ярьж байсан удаатай. Би дөнгөж өчигдөрхөн тамхи татах уу гэж уруу татсан ангийнхаа хүүхдэд “үгүй” гэж хэлж, татгалзаж чадсан. Ингэж татгалзсаныхаа дараа би өөрийгөө ямар зоригтой хүн болохоо мэдэрч, их сайхан сэтгэл ханамжийг авсан гэж ярьж байх жишээтэй. Яг энэ сурагч шиг хүүхэд, залуус маань татгалзаж сурах, уруу татагдахгүй байж сурах, тийм зориг зүрхтэй байх хэрэгтэй гэж л хэлье.

CRI Монгол радио3 өдөр өмнө

Хятад Бразил дипломат харилцаа тогтоосны 50 жилийн ойг тэмдэглэв

CRI Монгол радио4 өдөр өмнө

“Ши Жиньпиний эшлэх дуртай хэлц үгс” Бразилийн хэвлэл мэдээллээр цацагдлаа

CRI Монгол радио4 өдөр өмнө

Гарын үсэг зурах ёслолд оролцон сэтгүүлчидтэй уулзав

CRI Монгол радио4 өдөр өмнө

Ши Жиньпин Бразилын ерөнхийлөгчтэй хэлэлцээ хийв

Энтертайнмент4 өдөр өмнө

АНУ-ын Хууль зүйн яам “Google”-ийн “Chrome” хөтчийг заруулах арга хэмжээ авна

Улс төр4 өдөр өмнө

Цахим гарын үсгээр баталгаажсан гэрээнүүд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгддөг болно

Улс төр4 өдөр өмнө

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан худал мэдээлэлд залруулга хийж, уучлалт гуйхыг шаардав

Нийгэм4 өдөр өмнө

ЭМЯ: Папиллома вирусийн эсрэг дархлаажуулалтын талаар мэдээлэл хийж байна

Нийгэм4 өдөр өмнө

Орц, гарц хааж, дулааны шугамыг эвдсэн барилгын компанийн үйл ажиллагааг түр зогсоолоо

Нийгэм4 өдөр өмнө

Хогийн цэг дээрээс 142 ширхэг хавтас хураан авчээ

Энтертайнмент4 өдөр өмнө

МҮОХ-ны төлөөлөгчид БНХАУ-ын Хөх хотноо ажиллаж байна

Энтертайнмент4 өдөр өмнө

С.Мөнхзул пауэрлифтингийн ДАШТ-ээс алтан медаль хүртлээ

Улс төр4 өдөр өмнө

Б.ДЭЛГЭРСАЙХАН: Богд уулыг нүхлэх эсэхийг иргэдээс асууна

Ерөнхийлөгч4 өдөр өмнө

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны төсвийн тухай хуульд ХОРИГ тавилаа

CRI Монгол радио5 өдөр өмнө

Ши Жиньпин Бразилиад хүрэлцэн очиж Бразилд төрийн айлчлал хийж байна

Дэлхий2 жил өмнө

Монголын чадамгай гадаад бодлогын механизм эргэн ирлээ

Нийгэм1 жил өмнө

Э.Дуламсүрэн: Дайвар ачаатай тохиолдолд “УЛААН ГАРЦ”-аар нэвтрэх ёстой

Дэлхий10 сар өмнө

Согтуу зорчигч ажилтныг хазсан шалтгаанаар АНУ руу ниссэн ANA компанийн онгоц Токиод буцаж газарджээ

Эдийн засаг2 жил өмнө

Талын Зам -Шинэ Хөгжлийн гарц

Нийгэм1 жил өмнө

Х.Мөнхзаяа: Би тулга тойрсон жижиг улаач байхыг хүсдэггүй

Нийгэм2 жил өмнө

Монгол Улсын Төрийн сүлд, далбаа хэрхэн бүтсэн талаар түүх

Улс төр2 жил өмнө

АН-ын бүлгээс Монгол Улсад нүүрлэсэн 13 ХЯМРАЛЫГ нэрлэлээ

Нийгэм12 сар өмнө

Г.Болормаа: Эрх баригчид “Авлигын шүүх” гэх хэдхэн шүүгчтэй учраа олохыг хүсэж байна

Нийгэм2 жил өмнө

Аймаг, сумдын баяр наадмын товыг НЭГТГЭН ХҮРГЭЖ БАЙНА

Эдийн засаг2 жил өмнө

ГЕГ-ын статистик мэдээлэл

Covid-193 жил өмнө

Коронавируст халдварын эсрэг дархлаажуулалтын 35 цэгийн байршил

Нийгэм2 жил өмнө

Сун Гүй Мин: Монголын уул уурхайн салбарын хөгжилд Шинь Шинь компани хоёр том технологи нэвтрүүлсэн

Улс төр2 жил өмнө

Ханшийг тогтворжуулах чиглэлээр интервенц хийдэггүй

Эдийн засаг3 жил өмнө

Нөөцийн мах зах, худалдааны төвөөс 1.6 дахин хямд байна

Улс төр2 жил өмнө

БНАЛАУ нь Монгол Улсыг АПЕК зэрэг бүс нутгийн үйл явцад нэгдэн ороход дэмжиж ажиллахаа нотлов

Нийгэм4 өдөр өмнө

ЭМЯ: Папиллома вирусийн эсрэг дархлаажуулалтын талаар мэдээлэл хийж байна

Ерөнхийлөгч4 өдөр өмнө

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны төсвийн тухай хуульд ХОРИГ тавилаа

Нийгэм1 сар өмнө

Энэ амралтын өдрүүдэд ДОЛООН байршилд зам хааж, шинэчилнэ

Энтертайнмент5 сар өмнө

CHEF’s TABLE: Дэлхийд танигдсан зоогийг мэргэжлийн тогоочийн гараас амтлах үдэш

Энтертайнмент6 сар өмнө

Гар утсан дээрх ажлын App-уудаа устгахаас таны амралт эхэлнэ

Энтертайнмент6 сар өмнө

ATOX Esports анх удаа ESL Pro League-т оролцохоор боллоо

Эдийн засаг6 сар өмнө

“Замын-Үүд, Эрээний эдийн засгийн хамтын ажиллагааны бүс”-ийн хөрөнгө оруулалтын чуулга уулзалт боллоо

Улс төр6 сар өмнө

Д.Ганбат: Цалинтай ээжийн 50 мянган төгрөгийг цалин шиг цалин болгоё л доо

Улс төр6 сар өмнө

ШИНЭ ХОРШОО I Ардчилсан нам 180 мянга гаруй малчдаас уучлал гуйх ёстой

Улс төр6 сар өмнө

Шадар сайд, УОК-ын дарга С.Амарсайхан цаг үеийн асуудлаар мэдээлэл өгч байна

Дэлхий6 сар өмнө

ОХУ-ын ерөнхий сайдад Changan загвараар үйлдвэрлэсэн Волга автомашин бэлэглэжээ

Дэлхий6 сар өмнө

Киргизстаны нийслэлд Энэтхэг, Пакистаны оюутнууд, цагаачдын эсрэг үймээн гарчээ

Дэлхий6 сар өмнө

Франц улсад хар тамхины гэмт хэрэгтнийг замаас нь оргуулсан зэвсэгт халдлага гарав

Дэлхий7 сар өмнө

Өмнөд Солонгосын тагнуулын байгууллага Ким Жон Уныг магтсан суртал нэвтрүүлгийн дууг хориглох хүсэлт гаргажээ

Энтертайнмент7 сар өмнө

Apple компани iPad бүтээгдэхүүнийхээ шинэ загваруудыг танилцууллаа